Zaruriy ashyolar:
Biror o’simlikning quruq yoki xo’l barglari,
etil spirti,benzin, kaltsiy korbanat, chinni xovoncha,filtr
qog’oz,voronka
,qaychi
,shisha
tayoqcha,shtativ
va
probirkalar rasm daftar, qalam va ruchka
Vosita, jihoz, qurilma:
Prokariot va eukariot hujayrasining rasmi,
plakatlar, vaqtinchalik va doimiy preparatlar
Ishni bajarilishi:
1. Plastida hillarini farqlang. 2. Doimiy
preparatlarda va vaqtinchalik preparatlarda mikroskopda plastid
organoidlarini kuzating. 3. Kuzatganlaringizni rasm daftarga
tushiring. 4. Hulosalaringizni qayd qiling.
Pigment eritmasini tayyorlash uchun o’simlikning quruq
yoki xo’l barglari olinadi.Agar barg quruq bo’lsa u ezilib
kolbadagi spirtga solinib qo’yiladi,bu pigment ajralishi jarayonini
tezlashtradi.So’ngra pigmentlarni spirtdagi to’q yashil eritmasi
filtrlanib olinadi. Xo’l o’simlik barglaridan pigment ajratib olish
uchun 4-5gr barg qaychida mayda qilib qirqiladi.Bunda yirik
tomirlar va barg bandi olib tashlanadi. So’ngra chinni
xovonchaga solinib barg yaxshi ezilishi uchun kvars qumi
solinadi.
Hujayra shirasi kislotasini neytrallash uchun kaltsiy korbonat
qo’shib eziladi. Bargni ezishdan oldin oz ozdan etil spirti quyib
turiladi.So’ngra bu ezilgan massa toza probirkaga filtrlanib
olinadi. Chinni xovonchada eritma oqib ketmasligi uchun
xovoncha chetiga vazilin surtiladi. Olingan yashil filtrdan
xlorofil
a,
b,
karotin
va
ksantofin
pigmentlari
mavjud.Pigmentlarni ajratib olish uchun quydagi usullardan
foydalanamiz.
1.
Kraus usuli. Pigmentlarni ajratishda ularni spirt va
benzindan turlicha erish xossasida foydalanamiz.Bunung
uchun probirkaga pigmentning spirtdagi eritmasidan 4 ml
quyib, ustiga 6 ml benzin qo’shiladi. Probirkaning og’zi
probka bilan yopilib yaxshilab chayqatiladi va tinish uchun
shtativda bir necha minut qoldriladi. Probirkaning benzin
qavatida yashil rangli xlorofil a va b va probirkaning pastki
spirtli qavatida sariq rangli ksantafil pigmentlarini
ko’ramiz. Agar pigmentlarni ajratish yaxshi bo’lmasa 3, 4
tomchi suv tomizilib chayqatiladi. Agar suvning miqdori
oshib ketsa spirt qismi loyqalanib qoladi.
2.
Xromotogramma usuli. Rus fiziologi Sved tomonidan
ishlab chiqarilgan.Bu usul pigmentlarni xromotogramma
usulida ajratish, pigmentlar aralashmasini atsorbetga yani
shimuvchi qog’ozga o’tkazishga asoslangan.Xar xil
pigmentlar bir xil erituvchida erish darajasi xar xil
bo’lib,ularni bitta atsarbetta shimilish darajasi ham xar
xildir . Erituvchidagi pigmentlar erish xususiyati qancha
yuqori bo’lsa u atsorbet tomonidan sekin shimiladi.Bunda
pigmentlar harakati tez bo’lib atsarbetlar yuzasida yuqori
joylashadi. Bunung uchun uzunligi 20 sm eni esa 1 sm filtr
qog’oz olinib, bir uchi eritmaga botiriladi. Filtr qog’ozdan
yashil pigmentlar,ularning ustida sariq eng yuqorigi
qavatda rangsiz pigmentlar joylashadi.
Nazariy va amaliy tushunchalarni egallash uchun savollar:
1.
Plastidalar-ularni strukturalari va turlari
2.
Plastidalarning vazifalari va biologic ahamiyati haqida
gapiring
3.
Prokariot hujayralarning fotosintezlovchi tuzilmalari
qanday tuzilgan?
4.
Nima uchun plastidalar hujayraning yarim avtonom
strukturalari deb ataladi?
5.
Plastida va mitoxondriyalar kelib chiqishi haqidagi
endosimbioz nazariya haqida gapiring.