4 – мавзу. Жамият социал структураси ва стратификацион жараёнлар режа

Жамиятнинг ижтимоий таркибига таъсир ўтказувчи энг муҳим кўрсаткичлар

1. Даромадлар тақсимланишидаги ўзгариш.

2. Иқтисодий мақом ва профиссионал-таълим савияси билан боғлиқ ижтимоий қатламларнинг жамият қатламлашув таркибида жойлашиш таркибининг ўзгариши.

3. Ижтимоий қатламлашувнинг қуйи ва юқори қатламларида ижтимоий ҳаракатчанлик миқёсларининг ўзгариши.

Ўтиш даврининг дастлабки босқичида содир бўлаётган ўзгаришлардан ютиб чиққанларга нисбатан мағлуб бўлганлар кўпроқ бўлиб чиқади. Шунинг учун жамиятнинг ижтимоий табақалашувида содир бўлувчи мойилларни тушуниш давлатнинг тўғри ижтимоий сиёсатини ишлаб-чиқишининг зарурий шартидир^5.

Жамиятнинг ижтимоий таркибида ижтимоий-синфий муносабатлар ҳам муҳим ўрин тутади. Ўтган давирда асосан, икки синф - ишчилар ва дҳқонлар синфи ва интеллигенция қатлами мавжуд деб кўрсатилиб, жамият ижтимоий таркибидаги бошқа гуруҳларнинг аҳамияти мутлақо тилга олинмас эди.

Ижтимоий таркибда ҳудудий йўналиш ҳам мавжуд бўлиб, у минтақавий, вилоят, шаҳар, қишлоқ, маҳалла каби ҳудудий бирикмаларни ўз ичига олади.Бу таркибий бирликда айрим олинган ҳудуд доирасида социологик тадқиқот олиб бориш талаб қилинади. Сўнги йилларда бу масалага жиддий қаралмоқда. Айниқса, шаҳар, қишлоқ, маҳаллага ойид муаммоларни ўрганиш зарурияти ортмоқда.
Ҳозирги кунда республикамизда «маҳаллалар фаолияти, олиб борилаётган ишлар ижобий натижалар бермоқда «Маҳалланг - ота-онанг» шиори остида кўпгина ишлар қилинмоқда. ёшлар тарбиясида маҳалланинг ўрни катта аҳамиятга эга. Маҳаллачилик анъаналаримиз кенг ривожланмоқда. Кўпгина янги-янги маҳаллалар ташкил қилинмоқда. Маҳаллаларда «Гузар»лар ташкил қилинаяпти. Ҳар бир маҳаллани маҳалла оқсоқоллари бошқармоқда.
Жамият ижтимоий таркибида ҳар бир шахс қайси ижтимоий гуруҳга ва ундаги ҳудудий, тармоқ ва ижтимоий мавқеи йўналишига мансублиги билан ҳарактерланади. Булардан ташқари яна шахс жинси, ёш жиҳати, оилавий аҳволи, ижтимоий келиб чиқиши, миллий мансублиги, маълумоти, илмий даражаси каби параметрлар билан ҳам ўрганилади.
Ҳозирги бозор муносабатларига ўтиш даврининг иқтисодий қийинчиликлари ижтимоий гуруҳ ва айрим шахслар қанчалик моддий имкониятга эгалиги, жамғарма маблағи миқдори каби томонларини ўрганишни ҳам талаб этади.