4- laboratoriya ishi Suyuqliklarda yorug’likning yutilish koeffitsientini aniqlash. Ishning maqsadi

Sirt yoritilganligi

1. 
   Masofaning kvadratiga teskari proporsional.
   
2. 
   Sirtning berilgan nuqtasidan nurlarning tushish burchagini kosinusiga to’g’ri proporsional.
   

Bugerning yutilish qonuni.
Manba hosil qilgan sirt yoritilganligi ko’p miqdorda modda tomonidan yorug’lik oqimini yutilish kattaligiga bog’liq bo’ladi, bunda modda yorug’lik manbai va sirt orasida joylashgan. Moddaning d qalinlikdagi qatlamiga tushayotgan F₀ yorug’lik oqimi kattaligi bilan o’tgan F yorug’lik oqimi orasidagi bog’lanish Buger qonuni orqali aniqlanadi.

0
Ф  Ф е^kd (2)
Bu yerda k yutilish koeffitsienti, e natural logarifm asosi.
Tajriba yo’li bilan (2) formuladan kelib chiqadigan quyidagi munosabat tekshiriladi.
ln(^Ф0 )  kd Ф


Qurilmada ishlash
Tajriba qurilmasini tuzilishi. Yorug’lik manbai yoritiladigan fotodatchik sirtidan I+h balandlikda joylashtiriladi, bu yerda I asbob korpusining sirtidan lampaning balandligi, h asbob sirtidan fotodatchikkacha bo’lgan masofa. Yoritilganlikni o’lchash uchun fotoelementdan foydalaniladi, ya’ni uning tok qiymati fotoelementni yoritilganligiga proportsinal. Ishning ikkinchi qismida yutadigan plastinkalar to’plamidan foydalaniladi.


Tajriba ishini bajarish tartibi

1. 
   Yoritilganlik qonunlarini tajriba yo’li bilan tekshirish (yoritilganlikni nuqtaviy yorug’lik manbasigacha bo’lgan masofaga bog’liqligi)
   

Lampa fotoelement tagiga o’rnatilgan (yoqmasdan)
Yoritgich I₁=10 sm, I₂=15 sm, I₃=20 sm, masofalarga ko’chiriladi, bunda fototokning kattaliklari aniqlanadi. Fototoklar kichik bo’ladi, chunki ular tashqi yoritilganlik fani orqali aniqlanadi.
Fototokning topilgan kattaliklarini I_i^', i=1,…,3. kabi yozish kerak.
Lampani yoqib 1.2. jarayon qaytariladi, bunda fototok kattaliklari quyidagiga teng: I_i^'', i=1,…,3.
Lampa o’chiriladi.
h kattaligi aniqlanadi (hisoblashlarni aniqlashtirish zarur bo’lgani uchun)/

2. 
   Buger qonuni tajriba yo’li bilan tekshirish. Shtangensirkul yordamida plastina qalinligini o’lchash.
   

Lampani yoqib, I₀ fototokning kattaligini aniqlash. Fotoelementga ketma – ket birinchi, ikkinchi va uchinchi plastinkani qo’yib, I₁, I₂ va I₃ fototok kattaliklarini mos ravishda o’lchash.
Lampa o’chiriladi.