4 – боб  типик қисм

4.6.
 
 
Айланувчан детал ва қисмларни балансировка қилиш
 
Тайёрланиш аниқ бўлмаганда, тўғри шаклдан четланишлар бўлганда, нометалл қўшимчалар мавжуд бўлганда, чиғаноқлар 
мавжуд бўлган вақтида айланувчан деталлар ва қисмлари мувозанатлашмай қолиши мумкин. Тез айланувчан детал ва қисмларни
мувозанатлашмаганлиги таянчларини ортиқча юклантирадиган ва тебранишни содир қиладиган инерцион кучлар пайдо бўлишига олиб 
келади. Титраш
кўпинча машиналарни
шунингдек улар ўрнатилган пойдеворларни тезда ишдан чиқишига сабаб бўлади. Шунинг учун тез 
айланувчан деталлар ва қисмлар
албатта мувозанатлашган бўлиши шарт. Конструкцияларни мувозанатлаш жараёни балансировка
дейилади.
Мувозанатлашув насослар раторларига, турбиналарда, ҳаво
пуфлагичларга реакторга ва бошқаларга хосдир. Унинг моҳиятини 
дисбаланс катталигини аниқлашдан иборатдир.
Бу дисбалансни детал ёки қисмни тегишли жойида маълум миқдорда
металл қўшиш ёки 
олиб ташлаш билан
бартараф этилади. Мувозанатлаштириш статик ва динамик турларга бўлинади.
Статик мувозанатлаштириш
. Статик мувозанатлашни мақсади –
детал ёки қисмларни айланиш ўқига нисбатан 
номувозанатлигини бартараф этишдир. Агар қисмни оғирлик маркази ўққа нисбатан силжиса, мувозанатлашмаган марказдан қочма куч 
юзага келади, уни катталиги қуйдагига
тенгдир
g
e
G
C


=
2

(4.2.) 
бу ерда G 
- 
қисм оғирлиги;

–
айланиш ўқига нисбатан бурчак тезлиги;
е –
айланма ўқига нисбатан оғирлик марказининг 
силжиши;
g = 9,81 
м
/c
2
-
эркин тушиш тезланиши.
Статик мувозанатлашувни горизонтал йўналтирувчиларда ёки айланувчан дискларда амалга оширилади
(4.9-
расм)
. 
Юқори 
аниқликда, термик ишлов бериб, тайёрланаётган трапеция кўндаланг
кесимли пичоқлар, ишчи юзалари битта горизонтал
текисликда қатъий 
жойлашадиган қилиб ўрнатилади.
Пичоқларни ишчи юзалари кенглиги, одатда 5 дан 8
мм гача мувозанатлашаётган қисм оғирлигига қараб 
ўзгаради. Мувозанатлаштирувчи мослама дисклари (роликлари)
диаметри, мувозанатланаётган қисмлар
(детал) вали цапфаси диаметридан 
6-
8 марта ортиқ бўлади. Роликларни мувозанатланаётган қисм айланиш ўқи қатъий горизонтал бўлгандагина ўрнатилиши керак.

---

59