3–мавзу: фалсафий тафаккур тарақҚиёт босқичлари: Ғарб фалсафаси режа

Анаксимандр
(мил. авв. 610-547 йй.) ҳаммадан илгарилаб кетди. У барча мавжуд нарсаларнинг биринчи 
сабаби ва асоси апейрон, деб эълон қилди. Апейрон номуайян, конкрет бўлмаган, умумий 
моддадир, «апейрон» ҳамма конкрет нарса ва буюмларнинг негизини ташкил қилади, 
дейди. Сифат жиҳатдан уни тўрт табиий ҳодисанинг бирортасига боғлаб бўлмайди ва шу 
билан бирга у доимий ҳаракатдадир. Узлуксиз ҳаракат жараѐнида апейрондан қарама-
қарши ибтидолар бўлган иссиқлик ва совуқлик, қуруқлик ва намлик ва шунга ўхшашлар 
ажралиб чиқади. Қарама-қаршиликларнинг ушбу жуфтликлари ўзаро таъсирга киришиб 
табиатнинг ҳам тирик ва ҳам ўлик ҳодисаларини вужудга келтирадилар. 
Юнонистонлик файласуфлар шуни яхши тушунар эдиларки, ҳар қандай 
билимларнинг энг ишончли асоси бўлиб тажриба, тажрибавий изланишлар ва кузатиш 
хизмат қилади. Моҳият жиҳатдан улар фақат биринчи файласуфларгина бўлиб қолмай, 
балки юнон ва бутун Европа фанининг асосчилари бўлган биринчи олимлар ҳам эдилар. 
Қадимгиларнинг ўзлари Фалесни «биринчи риѐзидон» (математик), «биринчи 
мунажжим», «биринчи физик» деб атар эдилар. Бобиллик мунажжимларнинг илгариги 
кашфиѐтларидан фойдаланиб, Фалес эрамиздан олдинги 585 йилда юз бериши мумкин 
бўлган қуѐш тутилишини олдиндан башорат қилган эди. У биринчи бўлиб бир неча 
асосий геометрик теоремалларни исбот қилди, истеъмолга циркуль ва бурчак ўлчовчи 
асбобни киритди. Маълум бўлган ер юзини биринчи географик харитасини тузган киши 
сифатида Анаксимандрни ѐд этадилар. У ер юзини цилиндр шаклида, ҳавода муаллақ 
осилиб турган ҳолатда тасаввур этган. Анаксимандр осмон гумбази бўйлаб ҳаракат 
қиладиган ѐритгичлар ҳолатини намойиш этадиган «самовий доира»ни кашф этдики, унда 
ѐритгичларни Ерга ва бир-бирларига нисбатан жойлашганликларини кўрсатувчи 
имконият мавжуд эди. 
Милетдан кейинги Иония фалсафасининг маркази, файласуф 
Гераклит 
(мил. авв. 
530—470 йй.)