36-variant 1-topshiriq

36-variant
1-topshiriq. Berilgan savollarga javob tayyorlang

1. 
   Pedagogik psixologiya predmeti, vazifalari, muammolari
   

Pedagogik psixologiya ta'lim va tarbiya ta'sirida psixik neoplazmalarning shakllanish shartlari va qonuniyatlarini o'rganadi. Pedagogik psixologiya psixologiya va pedagogika oʻrtasida maʼlum oʻrin egalladi, yosh avlodni tarbiyalash, tarbiyalash va rivojlantirish oʻrtasidagi munosabatlarni birgalikda oʻrganuvchi sohaga aylandi .

Pedagogik psixologiya bilim, ko'nikma, ko'nikmalarni o'zlashtirish mexanizmlari, qonuniyatlarini o'rganadi, bu jarayonlardagi individual farqlarni, ijodiy faol fikrlashni shakllantirish qonuniyatlarini o'rganadi, o'quv jarayonida samarali aqliy rivojlanishga erishish shart-sharoitlarini aniqlaydi, o'zlashtirish masalalarini ko'rib chiqadi. o'qituvchi va talabalar o'rtasidagi munosabatlar, talabalar o'rtasidagi munosabatlar (V.A.Krutetskiy). Ta'lim psixologiyasi tarkibida quyidagi yo'nalishlarni ajratib ko'rsatish mumkin: o'quv faoliyati psixologiyasi (o'quv va pedagogik faoliyatning birligi sifatida); o'quv faoliyati psixologiyasi va uning predmeti (o'quvchi, talaba); pedagogik faoliyat psixologiyasi va uning predmeti (o‘qituvchi, o‘qituvchi); ta'lim va pedagogik hamkorlik va muloqot psixologiyasi.

Shunday qilib, ta'lim psixologiyasining predmeti - bu shaxs tomonidan ijtimoiy-madaniy tajribani rivojlantirish faktlari, mexanizmlari va qonuniyatlari, o'qituvchi tomonidan tashkil etilgan va nazorat qilinadigan ta'lim faoliyati sub'ekti sifatida bolaning intellektual va shaxsiy rivojlanishining qonuniyatlari. ta'lim jarayonining turli shartlari (IAZimnyaya).

Pedagogika fanining predmeti inson shaxsining shakllanishi va rivojlanishining mohiyatini va shu asosda ta'lim nazariyasi va metodologiyasini maxsus tashkil etilgan pedagogik jarayon sifatida rivojlantirishni o'rganishdir.

Pedagogika quyidagi masalalarni o'rganadi:

shaxs rivojlanishi va shakllanishining mohiyati va qonuniyatlarini hamda ularning tarbiyaga ta’sirini o‘rganish;

ta'lim maqsadlarini belgilash;
ta'lim mazmunini rivojlantirish;
ta'lim usullarini tadqiq etish va rivojlantirish.
Pedagogikada bilishning obyekti- tarbiyaviy munosabatlar natijasida shakllanadigan shaxs. Pedagogikaning predmeti inson kamolotini ta’minlovchi tarbiyaviy munosabatlardir.

Pedagogika fanining predmeti o'zining qat'iy ilmiy va aniq tushunilishida ta'lim insoniyat jamiyatining alohida funktsiyasidir. Pedagogika fanining ana shunday tushunchasidan kelib chiqib, asosiy pedagogik kategoriyalarni ko‘rib chiqamiz.

Kategoriyalar fanning mohiyatini, o'rnatilgan va tipik xususiyatlarini aks ettiruvchi eng keng qamrovli va umumiy tushunchalarni o'z ichiga oladi. Har qanday fanda kategoriyalar etakchi rol o'ynaydi, ular barcha ilmiy bilimlarni qamrab oladi va go'yo uni yaxlit tizimga bog'laydi.

Tarbiya- ijtimoiy-tarixiy tajribani yangi avlod tomonidan ijtimoiy hayotga va samarali mehnatga tayyorlash uchun uni o'zlashtirish uchun ijtimoiy, maqsadli sharoitlarni (moddiy, ma'naviy, tashkiliy) yaratish. “Ta’lim” toifasi pedagogikaning asosiy kategoriyalaridan biridir. Kontseptsiya doirasini tavsiflab, ular keng ijtimoiy ma'noda ta'limni, shu jumladan butun jamiyatning shaxsiyatiga ta'sirini va tor ma'noda ta'limni - shaxs fazilatlari, qarashlari tizimini shakllantirishga qaratilgan maqsadli faoliyat sifatida ajratib ko'rsatadilar. va e'tiqodlar. Ta'lim ko'pincha mahalliy ma'noda - ma'lum bir ta'lim vazifasini hal qilish sifatida talqin qilinadi (masalan, ma'lum xarakter xususiyatlarini tarbiyalash, kognitiv faollik va boshqalar). Shunday qilib, tarbiya - shakllantirishga asoslangan maqsadli shaxs shakllanishi

1) atrofdagi olamning ob'ektlari, hodisalariga nisbatan muayyan munosabat;
2) dunyoqarash;
3) xulq-atvor (munosabat va dunyoqarashning namoyon bo'lishi sifatida).

Tarbiya turlarini (aqliy, axloqiy, jismoniy, mehnat, estetik va boshqalar) ajratish mumkin.

Pedagogik psixologiya vazifalari:
1) ta’lim jarayonlarini boshqarishning psixologik masalalarini o‘rganish;

2) bilish jarayonlarining shakllanishini tadqiq qilish;

3) aqliy taraqqiyotning ishonchli ko‘rsatkichlarini aniqlash;

4) ta’lim jarayonida aqliy taraqqiyotning samarali bo‘lish sharoitlarini o‘rganish;

5) pedagog bilan o‘quvchilar o‘rtasidagi, o‘quvchilar bilan o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabat xususiyatlarini o‘rganish;

6) o‘quvchilarga individual yondoshish bilan bog‘liq bo‘lgan masalalarni o‘rganish.

7) pedagogik faoliyatni amalga oshirishning psixologik qonuniyatlarini o‘rganish.

Pedagogik psixologiyaning quyidagi bo‘limlari mavjud:

1.Ta’lim psixologiyasi.

2.Tarbiya psixologiyasi.

3.Pedagogik faoliyat psixologiyasi.

Yosh va pedagogik psixologiyaning birligi yosh va pedagogik psixologiya o‘rganadigan ob’ektning umumiyligidadir. Bu ikkala fanning o‘rganish ob’ekti – bolalar, o‘smir va o‘spirinlar bo‘lib, yosh psixologiyasi ularni yosh taraqqiyoti bo‘yicha o‘rgansa, pedagogik psixologiya tarbiyalanuvchi yoki ta’lim oluvchi sifatida, ya’ni pedagogning ta’lim-tarbiya jarayonida biror maqsadga qaratilgan ta’siri sifatida o‘rganadi.

Ma’lumki, muayyan yoshdagi bolalarning psixologik xususiyatlarini bilmay turib, ularga maqsadga muvofiq ravishda ta’lim va tarbiya berib bo‘lmaydi. Bolaning har bir Yoshi o‘z qiyinchiliklariga ega bo‘ladi va o‘ziga nisbatan maxsus munosabatda bo‘lishni talab qiladi.

Ta’lim va tarbiya jarayonida individual munosabatda bo‘lishning sharti o‘quvchining psixologik xususiyatlarini har tomonlama va chuqur bilishdan iborat. Bu esa o‘quvchining psixik dunyosidan yaxshi xabardor bo‘lishni, psixologik jihatdan kuzatishni to‘g‘ri tashkil qila olishni va tabiiy eksperiment uyushtirishni bilishni taqozo qiladi.

Pedagogik psixologiya ham, Yosh psixologiyasi ham umumiy psixologik qonuniyatlarni ochib beradigan psixik jarayonlarni, psixik holatlarni va shaxsning individual psixologik xususiyatlarini o‘rganadigan fan – umumiy psixologiyaga asoslanadi.

Lekin yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya pedagogik jarayonni tashkil qilish uchun tayyor retsept yoki tavsiyanomalar berishni da’vo qilmaydi. Yosh va pedagogik psixologiyaning materiallari va xulosalaridan ta’lim - tarbiya ishlarini to‘g‘ri tashkil qilishda foydalaniladi. Bu haqda rus pedagogi K.D. Ushinskiy ham ta’kidlab o‘tgan edi:

“Biz pedagoglarga unday yoki bunday qilinglar deb aytmaymiz, ammo biz ularga o‘zingiz boshqarmoqchi bo‘lgan psixik hodisalarning qonunlarini o‘rganing va bu qonunlarga amal qiling hamda ularni tadbiq qilmoqchi bo‘lganingiz sharoitlarini hisobga olib ish qiling, deb aytamiz”.

pedagogik psixologiyaning muammolari quyidagilar:

1.Bolaning rivojlanishida uning hayotidagi har bir senzitiv davrni topish va undan iloji boricha kopproq foydalanish muammosi. Bu masalaning muammoliligi shundaki, birinchidan, bola shaxsi va intellekti rivojlanishining barcha senzitiv davrlari mahlum emas, uning qachon boshlanishi, qancha davom etishi va qachon tugashi nomahlum. Ikkinchidan, har bir bolaning hayoti opziga xos individual boplib, turli davrda har xil kechadi.

2. Bolaga ongli tashkil etilgan pedagogik tahsir va uning psixologik taraqqiyoti orasidagi bogplanish muammosi. Bolaga tahlim va tarbiya tahsir etadimi, yoki bola faqat bilim, kopnikma va malakalarga ega boplib, intellektual va axloqiy rivojlanishga tahsir qilmaydimi? Har qanday tahlim bolaning rivojlanishiga tahsir qiladimi yoki faqat muammoli va rivojlantiruvchi tahlimmi?

3. Tahlim va tarbiyaning umumiy va yosh muammolari. Bola hayotining har bir aniq davrida tahlimga yoki tarbiyaga urgpu berish kerakmi?- bola hayotining ayni davrida nimaga kopproq ehtiyoj sezadi: kognitiv –intellektual yoki shaxs sifatida rivojlanishgami?

4.pedagogik tahsirlarning kompleksligi va bola taraqqiyotining sistemali xarakteri muammosi. Bola taraqqiyotini kognitiv va shaxsiy hislatlarning opzgarishi sifatida tasavvur qilsak, ularning har biri alohida rivojlanishi mumkin, opz navbatida ularga bogpliq.

5. Bola xulq-atvori va psixologik xarakteristikalarining rivojlanishi tahlim va etilishga, layoqat va qobiliyatlar, genotip va muhitga bogpliqligi muammosi.

6. Bolaning ongli tahlim va tarbiyaga psixologik tayyorligi muammosi. Bu muammoni hal qilishda tahlim va tarbiyaga psixologik tayyorlik deganda nima nazarda tutilishi: bolada layoqatlarning mavjudligi mahnosidami yoki tahlim va tarbiyaga qobiliyatning rivojlanganligi mahnosidami, bolada yaqin taraqqiyot zonasi va rivojlanish darajasi mavjudligi mahnosidami, intellektual va shaxsiy yetuklikning mahlum darajasiga erishilganligi mahnosidami?

7. Bolaning pedagogik qarovsizligi muammosi. Bolaning pedagogik tahsirlarni opzlashtira olmasligi unga bolaligida yomon tahlim va tarbiya berilganligi.

8. Tahlimni individuallashtirishni tahminlash muammosi.Bolalarning layoqat va qobiliyatlari asosida guruhlarga boplib opqitish, har bior bolaning individual xususiyatlarga mos tahlim va tarbiya metodlarini tanlash tushuniladi.

Yuqorida keltirilgan psixologik-pedagogik muammolarni hal qilish opqituvchilardan yuqori kasbiy mahoratni, psixologik bilim, kopnikma va malakalarni talab qiladi.

2. 
   Pedagogik muloqot
   

Pedagogik muloqot – bu o’qituvchi professional aktivligining bir ko’rinishi bo’lib, bunda ta’lim va tarbiya vazifalarini o’qituvchi hamda o’quv – tarbiya jarayonining boshqa ishtirokchilari o’rtasidagi o’zaro ta’sir vositasi bilan hal qilinadi. Bir vaziyatda o’qituvchi baho beruvchi rolida chiqadi (o’qituvchi – direktor, o’qituvchi – ota - ona), ikkinchi holda uning o’zi baho oluvchi (o’qituvchi – direktor, o’qituvchi – metodist va inspektor va xokazo) hisoblanadi. Ravshanki, bunday hollarda pedagogik ta’sir ko’rsatish vazifalari va vositalari ham o’qituvchining pedagogik muloqoti har xil bo’ladi. Biz qo’yida faqat o’qituvchining o’quvchilar bilan muloqotini qarab chiqamiz.

Pedagogik muloqotning tarkibiy qismlari uning vazifalari, o’qituvchining o’quvchilar va kasbdoshlari bilan o’zaro aloqalari vositalari hamda usullari, muloqot xarakteriga baho berishdan iborat bo’ladi. Muloqot vazifalari o’z ichiga quyidagilarni qamrab oladi: o’quvchiga yangi ma’lumot berish yoki fikr almashish; o’qituvchi bilan o’quvchilarning bir – birlarini o’zaro bilishlari; bir – birlarining hulqlarini tuzatish va boshqarish; muloqot har bir ishtirokchisi shaxsining imkoniyatlarini ochish va undan foydalanish, ularning o’z oldilarida turgan muammolarini o’zlari mustaqil hal etishlari; o’qituvchi shaxsiy fikrining pedagogik jihatdan maqsadga muvofiqligi; muloqot ishtirokchilarining bir – birlaridan qanoat hosil qilganliklari va xakozo.

Pedagogik muloqotning boshqa jihati – uning vositalari va usullaridir:

Vositalar tashkil etuvchi, baho beruvchi, intizomga undovchi (instruksiya, intizomini baholash va tanbeh berish) bo’lishi mumkin. Adabiyotlarda o’qituvchi, o’z ishining ustasi ekanligi ta’kidlanib, intizomga undovchi vositalarga nisbatan tashkiliy ta’sir ko’rsatishga ko’proq yondashiladi. Ha, umuman, bunday o’qituvchida ta’sir ko’rsatishlar soni hamkasbdoshlariga qaraganda ancha kam, bu esa uning darslarida o’quvchilar uchun «kommunikativ fazo» bo’shab qoldi, demakdir.

Muloqot usuli sifatida shakllangan uslub amalda o’zining uchta shakli bilan namoyon bo’ladi: bilimlarni egallashda o’qituvchi bilan o’quvchilarning birgalikda hamkorlik qilishlari (demokratik uslub), o’qituvchining o’quvchilarga tazyiq o’tkazishi va ularning aktivligini ro’yobga chiqarmasliligi (avtoritar uslub), o’qituvchining o’quvchilarga nisbatan neytral munosabatda bo’lishi va uning hal etilayotgan masaladan chetga chiqishi (liberal uslub);

1. Muloqotdagi vaziyat bir xil o’zaro harakatni («yonidan» moslashish), boshqa ishtirokchiga tazyiq o’tkazishni («yuqoridan» moslashish), boshqa ishtirokchiga muvofiqlashishni («quyidan» moslashish) o’z ichiga oladi.

2. Muloqotda emotsional tus berish xarakteri neytral hol orqali ijobiydan salbiygacha o’zgaradi. Bularning hammasi muloqot muhitini, sinfda ma’lum iqlimni yaratadi.

3. yetuk pedagogik muloqot o’qituvchining - o’z-o’zini, muloqot jarayoni va natijalarini nazorat qilib borishni nazarda tutadi.

4. To’g’ri tashkil etilgan pedagogik muloqot davomida o’qituvchida tanlangan vositalarni vazifa va sharoitlarga muvofiqligining o’lchovi sifatida tushuniladigan pedagogik nazokat mujassamlanadi.

Pedagogik muloqotda qanday o’ziga xos qiyinchiliklar mavjud? Bu, eng avvalo, muloqot maxsus vazifalarining yo’qligidir, natijada o’qituvchi pedagogik muloqotni o’z mehnatining alohida tomoni sifatida qaramaydi, uni rejalashtirmaydi, muloqot usullarni takomillashtirib bormaydi, ayrim hollarda muloqotning barcha vazifalarini o’zaro tushunmasliklari, muloqot vositalarining qashshoqligi, bir xildagi va jozibador emasligi ham uchrab turadi. Masalan, o’quvchilarning tor doiradagi intizomga chaqiruvchi, emotsional jihatdan salbiy tus berilgan muloqot ularga ko’pincha aks ta’sir keltirib chiqaradi. Pedagogik muloqot usullari ustida ishlashning asoslangan dasturini tuzish uchun har bir o’qituvchi o’zining qiyinchiliklarini tahlil qilib chiqishi muhim rol o’ynaydi.

Pedagogik muloqotga doir barcha mashqlarning umumiy yo’nalishini mavjud pedagogik vaziyatlarda malaka hosil qilish, har bir muloqot ishtirokchisining imkoniyatlarini ochib berishga ko’maklashuvchi, uning shaxsiy hislatlarini rivojlanib borishini ta’minlovchi vash u muloqot orqali qoniqtiradigan va hokazo vositalaridan foydalanishni tashkil qiladi. Bunga bir qator mashqlar imkon tug’dirishi mumkin:

1. Muloqotda boshqa kishining sub’ektiv qarashlarini aniqlash; bu odam bilan muloqotda oqilona hal qilinishi zarur bo’lgan vazifalarni aniqlash, masalan, uning hulqini tuzatish yoki unda shunchaki ishonch kayfiyatini yaratish;

2. Mazkur vaziyat uchun o’zaro harakterlarning optimal (eng maqbul) vositalari majmuasi (uslub, tutilgan yo’l va hokazo)ni belgilash;

3. Muloqotda boshqa kishining javob harakati imkoniyatini oldindan ko’ra bilish. Boshqa odamda psixologik to’siq va qarshilik keltirib chiqaruvchi vositalarni qo’lga kiritish;

4. Rezervda vaziyatning o’zgartirishiga qarab foydalanish mumkin muloqotlarning bir nechta modeliga ega bo’lish;

5. O’zida boshqa odamlarni tinglash, uning fikrlariga qo’shilish, unga hamdardlik ko’nikmasini rivojlantirib borish. Muloqot natijalarini baholash va ularni foydalanilgan vositalar bilan taqqoslash.

Pedagogik faoliyat va pedagogik muloqot xarakteri o’qituvchi shaxsi, uning qarashlarida, nuqtai nazarlarida, hulqida namoyon bo’ladigan g’oyaviy – siyosiy saviyasi, professional tayyorgarligi va bilishga intilishi bilan uzviy bog’liq.