31. Geografik koordinata sistemasini tushuntiring?

31. Geografik koordinata sistemasini tushuntiring?
J: Geografik koordinatalar - yer sathidagi nuqtaning vaziyatini ekvator tekisligi va boshlangich meridian tekisligiga nisbatan oʻlchangan kenglik vauzunlik deb ataluvchi burchak qiymatlari. Astronomik va geodezik G. k. boʻladi. Referens-ellipsoid sirtida geodezik oʻlchashlar natijasida olingan va hisoblangan kenglik va uzunlik geodezik koordinatalar deyiladi. Ular, odatda, V va J harflari bilan belgilanadi. Astronomik koordinatalar oʻsha nuqtalarning referens-ellipsoid sirtida osmon yoritqichlarini kuzatish orqali aniqlangan koordinatalarga aytiladi. Bu koordinatalar r va u bilan belgilanadi. Geodezik koordinatalar berilgan nuqtadan referens-ellipsoid ustiga tushirilgan normal chizigʻiga bogʻliq, G. k. esa oʻsha nuqtadan tushirilgan shovun chizigʻiga nisbatan olinadi. Kengliklar meridian boʻylab ekvatorning har ikki tomoniga qarab 0° dan 90° gacha hisoblanadi va ekvatordan shimolidagi kengliklar shim., janubidagilari — janubiy kengliklar deb ataladi
32. Vertikal burchak o‘lchash prinsipini tushuntiring?
J: Vertikal burchak teodolit yordamida o‘lchanadi. Qiyalik Burchagini o`lchashda teodolit (A) nuqtasining ustiga o`rnatiladi, ish holatiga keltiriladi. Predmet nuqtasi (B) ga vizirlanib vertikal doiradan sanoq olinadi. Vizirlash momentida vertikal doiraning silindrik adilak pufakchasi o`rtaga keltirilga bolishi kerak. Texnik teodolitlarda (T30 teodolitida) vertikal
d oirada silindrik adilak bo'lmaganligi sababli vertikal doiradan sanoq olishdan oldin gorizontal doirada o‘rnatilgan adilak pufakchasi o‘rtaga keltiriladi.

Vertikal doiradagi N0 ‘ xatosini o`lchangan natijaga ta’sir

etishini inobatga olib sanoq olish doira chap (Dch) holatida va
doira o‘ng holatida bajariladi.
Vertikal burchakni to‘giri o`lchanganligi NO‘ni doimiyligi
bilan nazorat qilinadi. NO‘ lar farqi teodolit sanoq olish
moslamasining ikkilangan aniqligidan katta bo`lmasligi kerak.