3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

Мақсадли баҳо ёки мақсадли фойда нормаси усули
тўғридан-тўғри 
харажатларни ҳисобга олади. Бу усулда ҳам асос қилиб қувватларни маълум бир 
юкланганлик даражасига тўғри келувчи ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобланади. 
Бироқ фойдани ҳисоблашга ёндашиш бошқача, яъни фирма ўз маҳсулотига олдиндан 
шундай баҳо ўрнатадики, унда фойданинг аниқ бир миқдори ўрнатилган бўлади.
Умумий қонуният шундаки: фирма бозорда қанчалик мустаҳкам мавқега эга 
бўлса ва фирмада қанчалик маркетинг стратегияси тажрибаси кўп бўлса, фирманинг 
ҳисоблаб чиқилган баҳолари бозор баҳосига шунчалик яқин бўлади. 
 
Бозорга мўлжалланган, маркетингдан кенг фойдаланадиган ва ишлаб 
чиқаришга мўлжалланган фирмаларнинг молиявий сиёсатида жиддий фарқ мавжуд. 
Биринчиси, бозорда ўз ўрнини эгаллаш ва мустаҳкамлаш учун қандай қилиб баҳо 
сиёсатидан яхшироқ фойдаланиш, харидор қандай баҳони қабул қилиши 
мумкинлигини аниқлаш, рақобатчилардан қандай қарши ҳаракатни кутиш 
кераклигича диққатини жалб қилади. Иккинчиси эса юқори сифатли ва паст таннарх 
билан товар ишлаб чиқаришга ҳаракат қилиб, асосий диққатни таннархга қаратади. 
Натижада товарнинг харидорлилик самараси унўтилади. Маркетингли шароитда 
ўзгарувчан баҳолардан фойдаланилади. Бу баҳолар талаб ва тақлифнинг ўзгаришига 
жуда сезгир. Шунинг учун улар бозордаги вазиятга қараб доим ўзгариб туради ва ўз-
ўзини тартибга солувчи бозор муносабатларининг асоси бўлиб ҳисобланади.
9.1-жадвал 
 
Товар сифатига баҳонинг боғлиқлиги ҳисобга олинган баҳо ўрнатиш 
стратегиялари 
БАҲО
Юқори 
Ўрта 
Паст 
Юқори 
1. Мукофотли 
чегирмалар 
стратегияси. 
2. Бозорга чу-қур 
кириб бориш стра-
тегияси. 
3.Юқори қий-матли 
аҳами-ятчилик стра-
тегияси. 
Ўрта 
4. Юқори баҳолар 
стратегияси 
5. Ўрта дара-жали 
стра-тегия. 
6. Ўта сифат-лилик 
стра-тегияси. 
Паст 
7.Ўғирлаш 
стратегияси. 
8. 
«Усти 
ялтироқлик» 
стратегияси. 
9. Паст қийматли 
аҳамиятлилик 
стратегияси. 
Жадвал шундан далолат берадики, товарларга қанчалик юқори ёки паст баҳо 

---

156 
белгиланиши уларнинг сифатига, бозордаги талаб ва тақлиф орасидаги нисбатга, 
маркетологларнинг фаоллик даражаси ва уларнинг танлаган стратегияларига боғлиқ.
Нарх-навони ташкил қилиш, баҳо сиёсатида катта харажатларини талаб 
қилади. Лекин фирмалар ўзгарувчан баҳолар самарали маркетинг фаолиятининг 
муҳим омилларидан бири эканлигини тушуниб етиб бу харажатлардан қочмайди. Шу 
сабабли маркетинг хизмати таркибида баҳолар ҳисоблаш усулини танловчи, нарх-
навони ташкил қилиш билан шуғулланувчи алоҳида бўлинмалар мавжуд.