Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti
Nukus filiali
“Kompyuter injiniring” fakulteti
“Kompyuter injiniringi” yo’nalishi
2-kurs 101-20 guruh talabasi
Kuandikova Gulaydaning
Elektronika va sxemalar fanidan
MUSTAQIL ISHI
TOPSHIRGAN: Kuandikova.G
QABUL QILGAN: Otoboyev.O
Nukus-2021
Mavzu: ELEKTR ZANJIRLARINI HISOBLASH USULLARI
Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
1.Kirxgof qonunlarini bevosita so'llash usuli
2. Kontur toklari usuli
3. Tugun potentsiallari usuli
III.Xulosa
1. Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmotslarida shunday taqsimlanganligini aniqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil qilish va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala qonuniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan.
Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joyla- siljishga (konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoit- larga binoan uni qaysi usul bilan yechish samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. Quyida elektr zanjirlarini hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishibchiqamiz.
2. Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi tariotslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ngularnibirgalikdayechib,zarurkattaliklarni(<=""i="">)
Kirxgof qonunlariga asos- lanib tenglamalar tuzishdan avval suyidagi tartib va qoidalarga rioya qilish lozim:
1.Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha soddalashtirish.
2.Berilgan elektr zanjiri sxemasini mustaqil konturlarga ajratish.
3.Sxemada avvaldan berilgan EYUK, kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan toklarning ixtiyoriy shartli muskat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash).
4.Sxemadagi harbir berk konturni aylanib chiqishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish(tanlangan yo'nalish bo'yicha tuzilgan tenglamalar o'zaro bog’liq bo'lmasin).
5.Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p — 1 (p — sxemadagi tugunlar
soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglamaavvalgilarigabog'liqbo’libsoladi.
6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bulmagan) K — (p — yetishmovchi tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni).
KIRXGOF QONUNLARI USULI.
Murakkab elektr davrlarini hisoblashning klassik usuli Kirchhoff qonunlarini bevosita qo'llashdir. Elektr zanjirlarini hisoblashning barcha boshqa usullari elektrotexnikaning ushbu asosiy qonunlariga asoslanadi.
Murakkab konturning oqimlarini aniqlash uchun Kirchhoff qonunlarini qo'llashni ko'rib chiqing, agar uning EMF va qarshiliklari berilgan bo'lsa.
Guruch. 2.2. Murakkab elektr zanjirini hisoblash uchun
Kirxgof qonunlari bo'yicha oqimlarni aniqlash.
Mustaqil elektron oqimlarning soni filiallar soniga teng (bizning holatda, m = 6). Demak, masalani yechish uchun Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlariga asosan oltita mustaqil tenglamalar sistemasini birgalikda tuzish kerak.
Birinchi Kirxgof qonuni bo'yicha tuzilgan mustaqil tenglamalar soni har doim tugunlardan bitta kam, Mustaqillik belgisi har bir tenglamada kamida bitta yangi oqim mavjudligi sababli.
Filiallar sonidan beri M har doim tugunlardan ko'proq TO, Yopiq mustaqil zanjirlar uchun etishmayotgan tenglamalar Kirxgofning ikkinchi qonuniga muvofiq tuzilganligi, Ya'ni, har bir yangi tenglama kamida bitta yangi filialni o'z ichiga oladi.
Bizning misolimizda tugunlar soni to'rtta - A, B, C, D, shuning uchun biz har qanday uchta tugun uchun birinchi Kirxgof qonuniga binoan faqat uchta tenglama tuzamiz:
Tugun uchun Javob: I1 + I5 + I6 = 0 Tugun uchun B: I2 + I4 + I5 = 0 Tugun uchun C: I4 + I3 + I6 = 0 Kirchhoffning ikkinchi qonuniga ko'ra, biz ham uchta tenglama tuzishimiz kerak:
Kontur uchun A, C, B, A:I5 · R5 — I6 · R6 — I4 · R4 =0 Kontur uchun D,A,V,D: I1 · R1 — I5 · R5 — I2 · R2 = E1-E2 Kontur uchun D, B, C,D: I2 · R2 + I4 · R4 + I3 · R3 = E2 Oltita tenglamalar tizimini yechish orqali siz kontaktlarning zanglashiga olib keladigan barcha bo'limlarining oqimlarini topishingiz mumkin.
Agar ushbu tenglamalarni echishda alohida novdalarning oqimlari salbiy bo'lib chiqsa, bu oqimlarning haqiqiy yo'nalishi o'zboshimchalik bilan tanlangan yo'nalishga qarama-qarshi ekanligini ko'rsatadi, ammo joriy qiymat to'g'ri bo'ladi.
Keling, hisoblash tartibini aniqlaymiz:
1) tarmoqli oqimlarning ijobiy yo'nalishlarini o'zboshimchalik bilan tanlash va sxemaga qo'llash;
2) birinchi Kirxgof qonuni bo'yicha tenglamalar tizimini tuzing - tenglamalar soni tugunlar sonidan bitta kam;
3) mustaqil konturlarni chetlab o'tish yo'nalishini o'zboshimchalik bilan tanlash va ikkinchi Kirxgof qonuni bo'yicha tenglamalar tizimini tuzish;
4) hal qilish umumiy tizim tenglamalar, oqimlarni hisoblang va salbiy natijalar bo'lsa, bu oqimlarning yo'nalishini o'zgartiring.
