3-sinf Tabiatshunoslik A. Bahromov,Sh. Sharipov,M. Nabiyev Ona tili va o`qish savodxonligi tuzuvchilari 1-2-sinf Iroda

Tabiatshunoslik 4-sinf 120 bet 2020-yil
 
Mamlakatimiz kunchiqar tomoni baland tog`lar bilan qoplangan,baland 
tog` cho`qqisidagi qorlar yozda ham erimaydi. 
Yulduz
 bizdan nihoyatda olisda olovdek yonib turgan shar shaklidagi ulkan 
osmon jismidir.Yulduzdan taralayotgan nurlar 1 sekundda 300 000 km 
masofani bosib o`tadi.Nurning tezligi shunday katta bo`lsa ham,eng yaqin 
yulduzning nuri bizga 4 yilda yetib keladi,ba`zi yulduzlar esa 100 yilda yetib 
keladi.Ayrim yulduzlar oqish-ko`kimtir,ular qaynoq yulduz 
hisoblanadi.Bunday yulduz sirtidagi harorat +10 000 
0
 dan +100 000 
0
gacha. 
Yulduzlar orasida sarg`ishlari ham bor,sirtidagi harorat +3000 
0
dan,+10 000 
0
gacha,qizg`ish tusdagilari + 2000 
0
 dan + 3 000 
0
gacha,bulutsiz osmonda 
3000 tagacha yulduzni ko`rish mumkin,ko`rinadigan yulduzlar ortida ham
son-sanoqsiz yulduzlar mavjud.Mirzo Ulug`bek ( 1394-1449) yulduzlarni 
o`rganish uchun Samarqandda maxsus rasadxona qurdirgan,rasadxonadagi 
asboblar yordamida yulduzlarni joylashish jadvalini tuzgan,yulduzlarni 
o`rganish natijalarini to`plab,alohida kitob yozgan,bu kitobda 1018 ta 
yulduz haqida yozilgan. 
Quyosh Yerga nisbatan bir joyda turadi.Yer esa Quyosh atrofida 
aylanadi.Quyoshning diametri Yer sharinikidan 109 marta katta,massasi 
Yerdan 330 000 marta katta.Agar Quyoshni koptok deb tasavvur qilsak,Yer 
moshdek.Quyosh tunlari osmonda yog`du sochib turgan yulduzlardan 
biri.Yulduzlar osmonda qanday holatda bo`lsa,Quyosh ham shunday 
holatda bo`ladi.Quyosh sarg`ish rangli,o`rtacha kattalikdagi yulduz
hisoblanadi.Yulduzlar bizdan nihoyatda olisda bo`lgani uchun,nuri bizga 
kelguncha bir necha o`n yil ketadi,quyosh esa bizga juda yaqin,uning nuri 8 
minutda yetib keladi.Quyosh yerga eng yaqin bo`lgan yulduz.Quyosh 
yadrosida,marzazida harorat [phone] 
0
,sirti tomon harorat pasayib 
boradi,+ 6 000
0
 atrofida bo`ladi.Yerdan Quyoshgacha masofa 150 000 000 
km ga yaqin.Faraz qisak,har sekundda 12 km yo`l bosadigan tezyurar 
raketa Yerdan Quyosh tomon uchsa 5 oyda yetib boradi. 
Quyosh bepoyon olamga tinimsiz yorg`lik tarqatib turadi,bu yorug`likning 
bir qismigina bizgacha yetib keladi.Yedagi barcha mavjudod Quyosh 
yorug`ligi tufayli mavjuddir.Farazqilaylik,Quyosh birdan go`yib 

---

bo`ldi.Hammo yoqni qorong`ulik bosadi,Oyning yorug`ligi ham 
yo`qoladi,chunki Oy o`zidan yorug`lik taratmaydi,u Quyosh nurini ko`zgu 
kabi bizga qaytaradi xolos.Yer yuzi tez sovub ketadi,hamma yoq qor-
muzliklar bilan qoplanadi.Quyosh- Yerdagi hayot manbayidir.