3-seminar mashg’uloti. Ommaviy qirg’in qurollari ta’siridan himoyalanish ishdan maqsad

O’tuvchi radiatsiya

 - gamma nurlar va neytronlar oqimidan tashkil topgan. 

Radiatsiya  nurini  manbai  yadro  aslahasi  portlaganda  ketadigan  yadroviy  reaksiya 

---

hamda  yadrolarni  radioaktiv  parchalanishidan  hosil  bo’ladi.  Radiatsiya  omilining 

ta’sir vaqti 15-25 sekundni tashkil etadi. Bu omilni asosiy shikastlantiruvchi ta’siri 

- nurlantirish dozasi (D) hisoblanadi. 

Nurlanish  dozasi  –  bir  birlik  nurlanayotgan  muhitni  yutgan  ionlantiruvchi 

nurlar enyergiyasi miqdoriga teng bo’lib, vakt/kg, rentgen va greylarda o’lchanadi. 

Radiatsiya omilining ta’siri ionlantirish xususiyatiga ega bo’lganligidan nurlanish 

kasalligini keltirib chiqaradi. 

I-darajali  nurlanish  kasalligi  100-200  rad.nur  olganda  kuzatilib,  bunda 

holsizlanish,  og’ir  bo’lib  ketish,  bosh  aylanish,  harorat  ko’tarilish  alomatlari 

kuzatiladi. 

II-darajali  nurlanish  kasalligi  200-400  rad.nur  olganda  paydo  bo’lib,  bunda 

bosh og’rib, aylanadi, asab sistemalari buziladi, tez-tez qusish, ich ketish kuzatiladi 

va qondagi leykotsitlar miqdori 2 marta kamayib ketadi. 

III-darajali nurlanish kasali 400-600 rad.nur olganda kuzatilib, bunda kuchli 

bosh  og’rig’i,  qusish,  hushidan  ketish,  terilar  qizarib,  qondagi  leykotsit, 

yeritrotsitlar miqdori kamayishi kuzatiladi. Bu holda o’z vaqtida tuzatish omillari 

bajarilganda inson 3-4 oydan keyingina tuzalishi mumkin. 

IV-darajali  nurlanish  >600  rad.  olganda  sodir  bo’lib,  bunda  kasallik  juda 

og’ir ahvolda bo’lib, o’lim bilan yakunlanadi. 

Nurlanish  kasalligiga  uchragan  odamlarda  infeksiyaga  qarshilik  ko’rsatish 

(immunitet) keskin kamayib, to’qimalarni kislorodga to’yinmaganligi hamda qonni 

ivimaslik xususiyatilari paydo bo’ladi. 

Radiatsiya  nurlaridan  ishonchli  saqlaydigan  vosita  -  bu  himoya  inshootlari 

hisoblanadi.  Himoya  inshootlari  -  gamma  nurlarini  turli  darajada  susaytiradi, 

chunki ular turli xil materiallardan qurilgan bo’ladi. Eng ishonchli himoya inshooti 

-  bu  qo’rg’oshindan,  temirdan,  temir-betondan  va  hokazo  materiallardan  qurilgan 

boshpanadir.