3 O'yinning mohiyati 90 daqiqada raqib darvozasiga boshqa jamoaga qaraganda ko'proq to'p kiritishdir. Agar top darvoza chizig'ini kesib o'tgan bo'lsa va gol muallifi tomonidan hech qanday qoidabuzarlik bo'lmasa, gol kiritiladi. Hakam qoidalarga rioya etilishini nazorat qiladi va qoidabuzarliklarni jazolaydi. Uchrashuv davomida har bir tomonda uchtagacha almashtirishga ruxsat beriladi.
Birinchi futbol qoidalari 1863 yilda Angliya futbol assotsiatsiyasi tomonidan o'rnatilgan. Keyinchalik ular qayta-qayta o'zgartirilib, to'ldirildi. Masalan, o‘yinga darvozabon kiritildi, burchak to‘plari paydo bo‘ldi, qoida buzgani uchun maydondan chetlatildi va o‘yin 90 daqiqa davom eta boshladi. 1900-yillarning boshlarida darvozabonlarga qoʻl bilan oʻynashga ruxsat berildi, keyinroq penalti qoidalariga oydinlik kiritildi, gollar burchak toʻpidan hisoblandi va 1950-yillarda birinchi marta almashtirishlar joriy etildi.
1 Qo’yilgan maqsadga erishmoq uchun o’yinda xilma-xil tarzda uyg’un-lashtirib qo’llaniladigan maxsus usullar to’plami fijtbol texnikasini tashkil etadi. Texnik usullar - bu futbol yinini vujudga keltirish vositasi demak. Yuksak sport natijalariga erishish ko’p jihatdan futbolchining ana shu xilma-xil vositalami qanchalik to’liq bilishiga, raqib jamoa o’yinchilari qarshilik ko’rsa-tayotgan, ko’pincha esa charchoq orta borayotgan sharoitda o’yin faoliyatidagi turli holatlarda ulami qanchalik mohirlik bilan, samarali qllay bilishga bog’liq. Futbol texnikasini yaxshi bilish futbolchining har tomonlama tayyorgarlik ko’rishi va mutanosib kamol topishi jarayonining ajralmas qismidir. 0 ’yin taraqqiyotining yuz yildan ortiq tarixi mobaynida futbol texnikasida muayyan o’zgarishlar bo’ldi. Bu evolyutsiyaning asosiy yo’nalishlari quyida-gilardan iborat: boshning chakka qismi va orqasi bilan zarba berish, to’pni boldir bilan to’xtatish singari nomaqbul usul va usullami qllash ancha kamayib ketdi; oyoq yuzi bilan zarba berish, to’pni son va ko’krakda to’xtatish, to’pni qo’l bilan tashlash (darvozabon texnikasi) kabilardan foydalanish koeffisienti oshdi, aldash harakatlari (fmtlar) ko’paydi. Hozirgi futboldagi texnik usullar o’yin harakatlari tezligi va aniqligini oshirish uchun kuchdan yetarlicha tejab foydalanish imkonini beradigan, biomexanika nuqtai nazaridan maqbul harakatlar tizimi bilan xarakterlanadi. Tezlik va ishonchlilik, soddalik va samaradorlik - futbol texnikasini qllashga qo’yiladigan hozirgi kundagi talab ana shulardan iborat.
2 O’zbekistonda zamonaviy futbol o’tgan asming boshlarida paydo bo’ldi va tezda mashhur o’yinga aylandi. Uning rivojlanish joylari Farg’ona, Toshkent, Andijon, Qo’qon va Samarqand edi. Ilk bor futbolni Farg’ona shahrida o’ynaganlar. Xuddi shu yerda 1911 yilning oxirida birinchi futbol jamoasi tashkil topgan. Farg’onada tuzilgan futbol jamoalari soni 1912 yil avgustida "Futbolchilar jamoasi"ga birlashishga yo’l berdi. Bir oz vaqt o’tgach, Toshkentda ham futbol o’ynay boshladilar. Toshkentlik futbol ishqibozlari orasida eng mashhur jamoa - bu TOJIC - “Ташкентское обшество любителей спорта” (TSIJ - Toshkent sport ishqibozlari jamiyati) edi. Bu jamiyat 1912 yilda tuzilgan blib, juda qisqa vaqt ichida futbol hamda boshqa sport turlarining rivojlanishi uchun ko’p xizmat qilgan. 1912 yilning ikkinchi yarmida 0 ’zbekistonda futbol o’yini yoyila boshladi. Futbol a’yiniga Qo’qon, Andijon va Samarqandda ham qiziqish orta boshladi. Bu yillardagi eng qiziqarli bosqich albatta Farg’ona, Toshkent, Andijon, Samarqand futbolchilarining uchrashuvi bo’ldi. Toshkentga tashrif buyurgan ilk futbolchilar Samarqand futbolchilar to’garagi (SFT) a’zolari edi. 1913 yil 29 avgustida ular TOLS futbolchilari bilan uchrashuv o’tkazdilar. Yaxshi tayyor-garlik krgan Toshkent jamoasi 5:0 hisobi bilan g’alaba qozondi. 1913 yil iyunida Andijo
Do'stlaringiz bilan baham: |