Amaliy ish№3.
Quduqlarda girounumdorlikni oshirish hamda foydali komponentni qazib olishda ishlatiladigan kimyoviy HNO3 (nitrat kislota)dan foydalanish .
Ishdan maqsad: Blokni maqsadga muvofiq nitrat rejimida ishqorlash
Nazariy qism: Qatlamlardan olinadigan foydali komponentni miqdorini oshirish ,quduqlarda gidrounumdolikni oshirish hamda qatlamning ishlash davomiylikni ta’minlash maqsadida kimyoviy unsurlar ishlatiladi. Nitrat kislotasi asosiy vazifalaridan biri texnogen konlarni qayta tiklashda ishlatiladi, hozirgi kunda konlarda yacheykalarning davomiyligini taminlash maqsadida nitrat kislotasidan keng qamrovli ishlar olib borilmoqda . Uranni qazib olish koyeffitsentini kо‘tarishning asosiy moxiyatlaridan biri quduqlarning ishlash davomiyligini ta’minlashdan iborat. Quduqlarning unumdorligining asosiy pasayish sababi – filtr qismining tuz bilan qoplab qolishi,gilli keskin ravishda filtr yо‘lida shishib qolishi ham sabab bо‘ladi.
Amaliy ishni olib borishda kimyoviy unsur sifatida( HNO3) nitrat kislotasi ishlatiladi. Yer ostida tanlab eritish jarayoning intenfikatsiya qilish maqsadida va sulfat kislotasini tejash maqsadida ishlatiladi.
Amaliy ishlarni olib borish uchun obekt sifatida 10-72-01.02 yacheykalar olinadi .10-72-01.02 yacheykalarning sulfat kislotasi ishlatilgandagi geotexnologig parametrlar qо‘yidagicha:
Quduqlar orqali sо‘rib olingan aralashmaning miqdori51.360ming.m3
Sulfat kislotaning sarfi 975.8 tn
Ishchi aralashma tarkibidagi kislotaning miqdori 19 g/l.
Foydali komponentning aralashma takibidagi о‘rtvcha miqdori 120 g/l.
Qatlamning gofaklik о‘tish hajmi 3 marotaba .
Foydali komponentli aralashma tarkibidagi qaytuvchi kislota miqdori 3.7-6.8 g/l.
Nitrat kislotasidan foydalanib aktiv ishqorlashni amalga oshiramiz .Qazib olish koyeffitseniga qaramasdan(78.3%) qazib olishni amalga oshiramiz. Nitrat kislotasidan foydalanib qо‘yidagi natijalarga erishildi:
Foydali komponentning aralashma tarkibidagi miqdori keskin ravishda 300 mg/l ni tashkil etadi.
Sarf qiligngan nitrat kislotasining ikki yacheykaga sarfi 9t tashkil qiladi.
Aralashma tarkibidagi foydali komponent miqdorining davomiyligi 20kunni tashkil etadi.
Aralashma tarkibidagi kislotaning miqdori atigi 4g/l kо‘paydi.
Olingan natijalar asosida poligondagi yacheykalarni davomiyligini ta’minlash maqsadida poligonni aktiv rejimli ishqorlash tanlandi.Tanlangan aktiv ishqorlashni amalga oshirish uchun quduqlarning texnologig parametrlari qо‘yidagicha:
№ p/p
|
Pokazateli
|
Yacheyka 10-72-01
|
Yacheyka 10-72-02
|
Yacheyka 10-72-00
|
Yacheyka 10-72-10
|
1
|
Set
|
50x50x50
|
2
|
Yacheyka maydoni, m2
|
3834
|
4730
|
6364
|
3100
|
3
|
Statit satx , m.
|
75
|
71
|
70
|
71
|
4
|
Effektli quvvat, m
|
11
|
11
|
11
|
11
|
5
|
G‘ovaklik kouffitsenti
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
6
|
Tog‘rudali massaning xajmi, m3
|
6142
|
3476
|
3372,9
|
5456
|
7
|
Zaxiraning davomiyligi %
|
52,3
|
8
|
Singish о‘tkazuvchanlikni koyeffitsenti , m3
|
8400
|
10400
|
14000
|
12000
|
9
|
Sо‘ruvchi quduqlarning unumdorligi m3/ch.
|
2,0
|
8,0
|
4,0
|
4,0
|
10
|
Ishqorlash jarayonidagi kislotaning miqdori g/l
|
14
|
11
|
Aralashmaga qо‘shiladigan nitrat kislotasining miqdori, g/l.
|
1
|
12
|
Ishqorlash uchun ishlatiladigan aralashma t
|
13450
|
13
|
Ishqorlash uchn ishlatilgan nitrat kislota miqdori t
|
13,5
|
14
|
Ishqorlash jarayoning kuni
|
35
|
Tajriba sifatida poligonlarda olib borilayotgan ishlar:ishqorlashni aktiv rejimda amalga oshirish kо‘zda tutilgan. Yacheyka sifatida ishlab turgan 10-72-00,01,02,10 loyixalangan qabul qilish xajmi 7m3 bulib nitrat kislotasi sarf qilinadi.Yuboruvchi kollektorlarga quvurlarni о‘rnatamiz .Nitrat kislotani xar bir yacheykaga yuborish maqsadida liniyaga ijektor о‘rnatamiz.Ishqorlovchi aralashmmalar qо‘yidagi quduqlarga yо‘naltiriladi:10-73-02,03,04,05,06,07,06,07,66,67;1,5m3 ,loyixalangan aralashmaning miqdori 1.5m3 .Umumiy aralashmalar miqdori 16m3/s. Aralashmaning tarkibidagi nitrat kislotaning miqdorini aniqlash maqsadida aralashmadan xar smenada namuna olinadi. Yacheykada hovaklik miqdori 30%ni tashkil etganicha ishqorlash jarayoni amalga oshiriladi.Ishchi aralashmalarni quvurlar orqali yuboruvchi quduqlarga yuboriladi. Aralashma tarkibidagi kislota miqdorini bilish maqsadida xar smenada ishlab chiqaruchi tomonidan tasdiqlangan jadval asosida olinadi.
Xisob kitoblar natijasida xosil bо‘lgan aralashmaning miqdori 13450m3 . 35 kun mobaynida quduqlarning unumdorligi 16m3/s tashkil qiladi. Q = ∑Q porov. prostranstva = 8400 + 10400 + 14000 + 12000 = 44 800 m3.
Q zak. = ∑Q pr. prost * 30 % = 13450 m3.
Ishqorlash vaqti. = 13450 / 16 / 24 = 35 kun
Nitrat kislotaning tajriba sharoitida umumiy sarfi quyidagicha aniqlanadi:
- Nitrat kislota sarfi (52%) 13550 * 1 g/l = 13.5 t. v monogidratta.
Nitrat kislotani yuborishdan oldin quduqni keskin ravishda prokachka qilinadi.Prokakchkadan sо‘ng quduqni geofizik ishlarini amalga oshiriladi.Filtr qismi ochiq bо‘lganda nitrat kislota qо‘yiladi. Jarayonni kuzatish maqsadida kundalik ravishda namuna olinadi va jadvallarga kiritiladi.
Rabochiye rastvori
|
Produktivniye rastvori
|
№№ p/p
|
Opredelyayemiy komponent
|
Chastota otbora
|
№№ p/p
|
Opredelyayemiy komponent
|
Chastota otbora
|
FXL
|
STK
|
FXL
|
STK
|
1
|
rN, SO-24, NO
|
1raz/smena
|
1raz/sut
|
1
|
rN,SO-24, NO, U, Fe+2,Fe+3,
|
1raz/smena
|
1raz/sut
|
Olib borilayotgan jarayonning kesginligini ta’minlab ,xosil bо‘lgan natijalarni ishlab chiqarishga qо‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |