3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

10.3.Asosiy faoliyatdan olingan qo‘shimcha daromadlarning hisobi 
 
21-son  BHMSga  muvofiq  asosiy  faoliyatdan    olingan  qo‘shimcha  daromadlar 
quyidagi schyotlarda hisobga olinadi: 
•
 9310  “Asosiy  vositalarning  chiqimidan  olingan  foyda”  –bu  passiv  va 
vaqtinchalik  schyotda  korxonalar  o‘zlarining  asosiy  vositalarini  sotishdan  va  boshqa 
chiqimlaridan  olgan  foydasini  hisobga  olishda  foydalanadilar.  Schyotning  kreditida 
olingan  foyda  yil  maboynida  to‘planib  boradi.  Ushbu  foyda  asosiy  vositalarning  sotish 
(berish  )  qiymatidan  ularning  qoldiq  qiymatini  va  sotishdan  olingan  QQS  summasini 
ayirgandan  qolgan  summadan  iborat  bo‘ladi.  Masalan,  boshlang‘ich  qiymati  500000 
so‘mlik,  jamlangan  eskirish  qiymati  300000  so‘mlik  kompyuter  440000  so‘mga  sotildi 
deylik. Sotishdan olingan QQS summasi  ushbu holda  40000 sumni ((440000 – 200000) 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
181 
*20/120),  sotishdan  olingan  foyda  summasi  esa  –  200000  sumni  (  440000-200000-
40000)  tashkil  qiladi.  Ushbu  foyda  summasi  debet  9210  “Asosiy  vositalarning  chiqimi” 
schetda  va  kredit  9310  “  Asosiy  vositalarning  chiqimidan  olingan  foyda”schyotida  aks 
ettiriladi. 
Yil  yakunida  ushbu  9310-  schyotning  kreditida  to‘plangan  summa    uning  debetiga  va 
9900 “ Oxirgi moliyaviy natija” schetining kreditiga yoziladi va shu asosda  u yopiladi. 
•
 9320 “Boshqa aktivlarni chiqimidan olingan foyda” - bu passiv va vaqtinchalik 
schyotda  korxonalar  o‘zlarining  turli  boshqa  aktivlarini,  masalan  materiallarini,  xo‘jalik 
inventarlarini,  nomoddiy  aktivlari  va  boshqa  aktivlarini  sotishdan  va  boshqa 
chiqimlaridan  olgan  foydasini  hisobga  olishda  foydalanadilar.  Schyotning  kreditida 
olingan  foyda  yil  maboynida  to‘planib  boradi.  Ushbu  foyda  boshqa  aktivlarning  sotish 
(berish  )  qiymatidan  ularning  tannarxini  (qoldiq  qiymatini)  va  sotishdan  olingan  QQS 
summasini ayirgandan qolgan summadan iborat bo‘ladi. Masalan, tannarxi 50000 so‘mlik 
material  72000    so‘mga  sotildi  deylik.  Sotishdan  olingan  QQS  summasi    ushbu  holda  
12000  sumni  (72000  *20/120),  sotishdan  olingan  foyda  summasi  esa  –  10000  sumni  ( 
72000-50000-12000)  tashkil  qiladi.  Nomoddiy  aktivlarni  sotishdan  (berishdan)  olingan 
foyda  xuddi  asosiy  vositalarni  sotishdagidek  topiladi.  Boshqa  aktivlarni  chiqimidan 
olingan foyda summasi debet 9220 “Boshqa aktivlarning chiqimi” schetda va kredit 9320 
“Boshqa  aktivlarni  chiqimidan  olingan  foyda”schyotida  aks  ettiriladi.  Yil  yakunida  
9320-  schyotning  kreditida  to‘plangan  summa    uning  debetiga  va  9900  “  Oxirgi 
moliyaviy natija” schetining kreditiga yoziladi va shu asosda  u yopiladi. 
•
 9330  “  O‘ndirilgan  jarimalar,  penya  lar  va  neustoykalar”    -ushbu  passiv  va 
vaqtinchalik  schyotning  kreditida  turli  xo‘jalik  shartnomalari  shartlarini  buzilishi 
natijasida,  shuningdek    ko‘rsatilgan  zararlarni  qoplanishi  evaziga  olingan  daromad 
(foyda)  summasi  aks  ettiriladi.  Bunda  mos  ravishda  jarimani  kelib  tushganligi, 
ushlanganligi  yoki  hisoblanganligini  aks  ettiruvchi  schyotlar  debetlanadi,  masalan  5010 
“Kassa”,  5110 “Hisob-kitob schyoti”, 5210 “Valyuta schyoti”, 6710 “Xodimlar bilan ish 
haqi  bo‘yicha  hisob-kitoblar”,  4860  “Da’volar  bo‘yicha  kelib  tushadigan  schyotlar”  va 
boshqa  schyotlar.  Yil  yakunida    9330-  schyotning  kreditida  to‘plangan  summa    uning 
debetiga va 9900 “ Oxirgi  moliyaviy natija” schetining kreditiga  yoziladi va shu asosda  
u yopiladi . 
•
 9340  “O‘tgan  yillar  foydasi”  -  bu  passiv  va  vaqtinchalik  schyotning  kreditida 
hisobot  yilda  aniqlangan  o‘tgan  yillarning  foydasi  aks  ettiriladi.  Bunday  foyda  bo‘lib, 
masalan,  muddatidan oldin hisobdan chiqarib yuborilgan debitorlik qarzlarning tiklangan 
yoki kelib tushgan  summasi, ortiqcha hisoblab yuborilgan harajatlarni kamaytirilishi va 
boshqalar  hisoblanadi.  Bunda  mos  ravishda  o‘tgan  yillar  foydasini  tiklanganligini 
ko‘rsatuvchi schyotlar debetlanadi, masalan 5010 “Kassa”,  5110 “Hisob-kitob schyoti”, 
5210 “Valyuta schyoti”, 4000 “Olinadigan schyotlar” va boshqa schyotlar. Yil yakunida  
9340-  schyotning  kreditida  to‘plangan  summa    uning  debetiga  va  9900  “  Oxirgi 
moliyaviy natija” schetining kreditiga yoziladi va shu asosda  u yopiladi. 
•
 9350  “Qisqa  muddatli  ijaradan  olingan  daromadlar”  –  ushbu  passiv  va 
vaqtinchalik  schyotning  kreditida  qisqa  muddatli  ijaradan  olingan  daromad  summasi 
4820 
“Qisqa 
muddatli 
ijara 
bo‘yicha 
olinadigan 
to‘lovlar” 
schyoti 
bilan 
korrespondensiyalashgan  holda  aks  ettiriladi.  Yil  yakunida    9350-  schyotning  kreditida 
to‘plangan  summa    uning  debetiga  va  9900  “  Oxirgi  moliyaviy  natija”  schetining 
kreditiga yoziladi va shu asosda  u yopiladi. 
•
 9360 “Kreditorlik va deponentlik qarzlarni hisobdan chiqarilishidan olingan