3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

 
8-MAVZU. BUXGALTERIYA HISOBOTI 
Reja: 
8.1. Buxgalteriya hisobotining mohiyati va ahamiyati 
8.2. Buxgalteriya hisobotining turlari va ularning mazmuni 
8.3. Buxgalteriya hisobotlarini tasdiqlash va topshirish 
 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

8.1. Buxgalteriya hisobotining mohiyati va ahamiyati 
 Buxgalteriya hisobida xo’jalik faoliyati natijasida sodir bo’layotgan barcha operatsiyalar 
hujjatlar  asosida  qayd  qilinib  boriladi..  Xo’jalikda  operativ    rahbarlik    va  mablag’lar 
harakatini      nazorat      qilish      uchun      shu      ma'lumotlardan  foydalaniladi.    Lekin    tuman,  
viloyat    va  respublikamiz  tarkkiyotini  belgilash  uchun  har  bir  xo’jalikning  joriy  hisob 
ma'lumotlari xali yetarli emas. Chunki har bir xo’jalik buxgalteriya hisobi ma'lumotlari,faqat 
shu  xo’jalik  mulki  bo’lgan  mablag’lar  holati  va  ularning  manbaalarini  ifodalaydi.  Misol 
«asosiy  vositalar»  schyoti  shu  xo’jalikda  kancha  so’mga  qanday  turdagi  asosiy  vositalar 
borligini, ularning operatsiyalari natijasida qanday o’zgarganligini, "Materiallar" schyoti esa 
shu xo’jalikda  kancha  so’mlik va  qanday turdagi,kancha xom-ashyo  materiallar borligini va 
ularning harakatini bildiradi. 
Xo’jalikka  yaxshi  rahbarlik  qilish  uchun,  bu  yil  xom-ashyo  materiallarimiz  zahirasi 
utgan  yildagidan  ko’pmi  yoki  kammi,  shuningdek  ishlab  chqarish  xarajatlari  va  uning  oy, 
yilda kancha va utgan oy, yilda kancha edi; ishlab chiqarilgan mahsulotlar ko’paydimi, qaysi 
turlari ko’paydi, tayyor mahsulotlar qanday sotilayapti, ulardan qaysi turlarini ishlab chqarish 
foydalirok va hokazolar. Bu savollarga biror xudud bo’yicha javob olish uchun buxgalteriya 
hisobotlarini  umumlashtirish  zarur.  Chunki  shu  kabi  savollarga  uxshash  xalq  xo’jaligiga 
rahbarlik qilish uchun kerakli bo’ladigan ko’pgina ma'lumotlarni beradi. 
Korxona  rahbarlari  hisobot  ma'lumotlari  asosida  faoliyat  natijalarini,mablag’’larning 
joylanishi.debitor  qarzlarning  o’zgarishini  va  shu  kabi  ko’rsatkichlarni  urganadi.  Korxona 
xodimlari  uchun  mehnat  haqi  va  iqtisodiy  ragbatlantirishni  yaxshilash  uchun  daromadlilik 
holati va uning o’zgarishi qiziqarli.  
Mol  yetkazib  beruvchilar,  kreditorlar,  banklar  buxgalteriya  hisobotlari      ma'lumotlari   
asosida   korxonaning   to’lovga layokatligini, moliyaviy barqaror rivojlanayotganligini tahlil 
qiladi. 
Shuning  uchun  ham  buxgalteriya  hisoboti  ma'lumotlari  haqqoniy  real  voqeani 
(summani)  aks  ettirishi,  daromad  va  xarajatlar  hisobot  davriga  mos  bo’lishi,  hisobot 
ma'lumotlari o’zaro taqqoslama bo’lishlari, hamda uz muddatida to’zilgan bo’lishi lozim. 
Hisobot ma'lumotlarining haqqoniyligi ta'minlash maqsadida yillik hisobot to’zishgacha 
korxona  mablag’lari  va  ularni  tashkil  etuvchi      manbaalarning      asosiy      qismi   
inventarizatsiyadan o’tkaziladi. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar buxgalteriya balansida 
eskirish  summalari  ayrilib  qoldiq  baholarida  aks  ettiriladi.  Tovar  moddiy  boyliklar  esa 
haqiqiy  tannarxda  aks  ettiriladi.  Buxgalteriya hisobotini to’zish  tartibi,  uning tarkibi.hisobot 
shakllarining  mazmuni,  hisobotni  taqdim  etish  masalalari  BXMS-1  «Hisob  yuritish  siyosati 
va moliyaviy hisobot»da ko’rsatilgan. 
Korxonalar  buxgalteriya  hisobotlarining  hisobot  davrlari  bo’lib  joriy  yil.ya'ni  kalendar 
yil 1-yanvardan 31-dekabrgacha hisoblanadi. 
Shunday  kilib  buxgalteriya  hisobotlari  xo’jalik  yurituvchi  sub'ekglarning  mulkiy  va 
moliyaviy  holatini,hamda  faoliyat  natijalari  to’q’risidagi  ma'lumotlarni  muddatga 
umumlaiggirish usulidir.  
Buxgalteriya  hisobotlarining  namunaviy  shakllarini  Respublika  Moliya  Vazirligi 
tasdiqlaydi  va  ularni  to’zish  bo’yicha  yuriqnomalar  qabul  qiladi.  Boshqa  vazirliklar, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

uyushmalar,  mussasalar,  kuyi  tashkilot,  korxonalar  uchun  o’ziga  xos  hisobot  shakllarini, 
moliya vazirligi bilan kelishilgan holda, qabul qilishlari mumkin. 
Hisobot    buxgalteriyaning    sintetik  va  analitik  hisob  ma'lumotlari  asosida  to’zilib,unga 
kushib yozish,ongli ravishda ma'lumotlarni bo’zib ko’rsatganlik uchun, xo’jalik raqbarlari va 
bosh  buxgalterlar  javob  beradilar.  Buxgalteriya  hisobotlari  uz  vaqtida  to’zilib,tegishli 
organlarga  topshirilishi  zarur.  Yuqori  tashkilotlar  o’zlariga  qarashli  korxona.xo’jaliklar 
hisobotlari asosida yigma (jamlama) hisobot tuzadilar.