3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

hujjatlar aylanishi
 deb ataladi. 
hamma  buxgalteriya  ishlovidan  utgan  hujjatlar  saqlash  uchun  tayyorlanadi.  Ular 
operatsiyalarning  mazmuni,to’zilgan  vaqti  va  shu  kabi  tavsiflarga  qarab  taxlanadi  va 
papkalarga tiqiladi. 
Papkadagi  barcha  hujjatlar  nomerlanadi  va  papka  jildiga  tashkilot  nomi  kanaka 
hujjatlar  qaysi  vaqt  (yil,oy)  hujjatlar  nechta  ekanligi  ko’rsatiladi.  Buxgalteriya  hujjatlari 
ma'lum muddatgacha tashkilot    arxivida    maxsus    jixozlangan shkaf,stellajlarda saqlanadi. 
Hujjatlarda aks ettirilgan operatsiyalarning mohiyatiga qarabularni saqlash muddati har 
xil. Masalan,schyot-faktura nakladnoylar bir yil; kassa hujjatlari uch yil; kassa kitobi doimiy 
saqlanadi. 6.3. Inventarizatsiya va uning turlari. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

Tashkilot  buxgalteriyasida  moddiy  boyliklarda  bo’ladigan  hama  o’zgarishlar  hujjatlar 
asosida analitik va sintetik schyotlarda qayd etib boriladi va ma'lum vaqtlarda analitik hisob 
ma'lumotlarining  sintetik  hisob  ma'lumotlariga  tengligi  tekshirib  boriladi.  Lekin  omborlarda 
mahsulot  qoldiqlari  hamma  vaqt  ham  buxgalteriya  ma'lumotlari  bilan  to’q’ri  kelavermasligi 
mumkin.  Bunga  oziq-ovqat  mahsulotlarining  tabiiy  kamayish  xususiyati  (issik  kunlarda 
maxsuloglar  ko’rib,  og’irligi          kamayadi,  sepiluvchi  tovarlar  tashib  keltirish,saqlash  va 
sotish  mobaynida  tuqiladi  va  shu  kabilar),  moddiy  javobgar  shaxslarning  boyliklarni  qabul 
qilish  yoki  sotishda  xatoliklarga  yo’l  kuyishi,  o’lchov  asboblarining  to’q’ri  emasligi.ugirlik 
sodir  bo’lganligi,moddiy  javobgar  shaxs  xiyonat  qilganligi  va  shu  kabilar  boshqa  sabablar 
bo’lishi mumkin. 
Xo’jalik  mablag’larining  haqiqiy  miqdorini  va  ularning  buxgalteriya  hisobi 
ma'lumotlaridan farqini inventarizatsiya o’tkazish bilan aniqlanadi. 
Inventarizatsiya  (lotincha  suz  bo’lib-ro’yxat  qilish  demakdir)  bu  moddiy  javobgar 
shaxslardagi boyliklarning haqiqiy qoldig’ini aniqlab (ulchab,tortib va hokazo), ro’yxat kilib 
buxgalteriya  ma'lumotlari  bilan  taqqoslashga  aytiladi.  Invetarizatsiya  uz  vaqtida    va    sifatli  
o’tkazilishi  katta  ahamiyatga  ega.  
Invetarizatsiya mutaxassislardan iborat komissiya to’zilib o’tkaziladi. 
Komissiya tarkibiga quyidagilar kirishi mumkin: 
Korxona rahbari yoki rahbarning o’rinbosari; 
Bosh buxgalter 
Yurist; 
Moddiy bo’lim buxgalteri; 
Iqtisodiy bo’limlar xodimlari va boshqalar. 
Komissiya a'zolari tarkibi korxona rahbarining buyruti bilan tasdiqdanadi. 
Komissiya moddiy javobgar shaxsda turgan barcha boyliklar turlarini     (xom-ashyo, 
pul  mablag’lari,inventarlar     va hokazo), ularning     saqlanish     sharoitini.mahsulotlarning 
sifatini, o’lchov asboblarining to’q’riligini tekshiradi. 
Invetarizatsiya  moddiy  boyliklarning  qanday  qismini  kamrab  olishiga  qarab  to’liq  va 
qisman  o’tkazilishi  mumkin.  Xo’jalik  mablag’larining  hammasi  inventarizatsiyadan 
o’tkazilsa tuliq inventarizatsiya deyiladi. Ayrim tovarlarning inventarizatsiya qilinishi qisman 
inventarizatsiya deyiladi. 
Buxgalteriya  hisobi  ma'lumotlari  to’q’ri  bo’lishini  ta'minlash  va  oddiy  boyliklar 
qanday axvoldaligini tekshirish uchun inventarizatsiya yoki ashyoviy ro’yxat o’tkaziladi. 
Inventarizatsiya  yoki  ashyoviy  ro’yxat  deb  korxonada  mavjud  bo’lgan  tovar  moddiy 
boyliklarni natura va qiymat jixatdan asrab avaylashdir. 
O’zbekiston  Respublikasida  buxgalteriya  hisobi  va  hisoboti  to’q’risidagi  Nizomga 
kura,barcha  tashkiliy-huquqiy  shakl  va  faoliyat  turlariga  mansub  korxonalar  yillik  hisobot 
to’zish moddiy resurslarni inventarizatsiyadan o’tkazishlari shart. 
Inventarizatsiya  o’tkazish  vaqti  korxonaning  o’zi  tomonidan  beliglanadi.lekin  u 
quyidagi xollarda majburiy o’tkaziladi: 
-ijaraga berish va mulkni davlat tasarufidan chiqarish paytida; 
-yillik  buxgalteriya  hisobotini  to’zish  oldidan,  bunda  hisobot  yilining  1-oktyabridan 
keyin inventarizatsiya o’tkazilgan mol-mulk ro’yxat qilinmaydi. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

Binolar  inshootlar  va  asosiy  vositalarning boshqa  kuchmas  ob'ektlarini  ikki  uch  yilda 
bir marta inventarizatsiyadan o’tkazish mumkin. Pul mablag’lari, pul hujjatlari, boyliklar va 
qat’iy  hisobdagi  blankalar  oyda  bir  marta,  yoq’ilg’i-moylash  materiallari,oziq-ovqat 
mahsulotlari-har chorakda inventarizatsiya qilinadi; 
-moddiy javobgar shaxs o’zgarganda (ishlarni qabul qilish topshirish kunida); 
-o’g’irlash  va  suiste'mol  qilish,  shuningdek  boyliklarni  ishdan  chqarish  faktlari 
aniqlanganda-ana shu faktlar aniqlanagandan so’ng shoshilinch tarzda; 
-yongin  yoki  tabiiy  ofatlar  yuz  berganda-yongin  yoki  tabiiy  ofatlar  tugagandan  so’ng 
shoshilinch tarzda; 
-asosiy  vositalar  va  tovar  moddiy  boyliklar  qayta  baholanganda;  -korxona  tugatilgan 
yoki qayta tashkil etilgan paytda. 
Shu tariqa,har bir tekshirish korxona moddiy va moliyaviy bazasining haqiqiy holati va 
kamomad sabablarini yaqqol ko’rsatadi.