3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Multiplikator samarasi — bu sof milliy mahsulot o‘zgarishining 
investitsiya sarflaridagi o‘zgarishga nisbati:

zgarish
o
gi
sarflarida
ya
Investitsi
zgarishi
o
mahsulot
milliy
sof
al
samarasi
tor
Multiplika
'
'
Re
=
.
 
Yoki, 
multiplikator koeffitsiyentini
quyidagicha ifodalash ham 
mumkin:
MPS
MPC
k
1
1
1
=
−
=
.
 
Bundan kelib chiqqan holda:
.
'
'
Re
zgarish
o
yalardagi
investitsi
nti
koeffitsie
tor
multiplika
zgarish
o
SMMdagi
al
×
=
Investitsion sarflardagi o‘zgarishdan tashqari iste’mol, davlat xaridi yoki 
eksportdagi o‘zgarishlar ham multiplikator samarasiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, jamg‘arma va investitsiya darajasi ham 
o‘ziga xos chegaralarga ega bo‘lib, bu borada klassik va keynscha qarashlar 
tafovutlanadi. Klassik nazariya qarashlariga ko‘ra, jamg‘arma investitsiya 
manbai bo‘lib, jamg‘armaga nisbatan moyillikning yuqori darajasi muqarrar 
ravishda iqtisodiyotning yuksalishiga olib keladi.
Keynscha nazariya esa klassik talqinga qarshi chiqib, iqtisodiy jihatdan 
rivojlangan mamlakatlarda bu jarayon o‘zgacha kechishi ta’kidlanadi. Chunki, 
rivojlangan mamlakatlarda jamg‘armaga bo‘lgan intilish investitsiyalashga 
bo‘lgan intilishdan jadalroq borib, u quyidagi sabablar bilan izohlanadi: 
birinchidan,
yuqori foyda keltiruvchi kapital qo‘yilmalarning muqobil 
imkoniyatlari qisqarib boradi. Natijada kapital jamg‘arishning o‘sishi bilan 
uning amal qilishining keyingi qo‘shilgan samaradorligi pasayib boradi; 
ikkinchidan,
rivojlangan mamlakatlarda daromadlarning o‘sishi bilan 
jamg‘armaning ulushi oshib boradi. Shunga ko‘ra, jamg‘arma hajmi investitsiya 
sarflari hajmidan oshib ketsa, jamg‘arma egalari muvaffaqiyatsizlikka duchor 
bo‘ladilar. Bu holatni iqtisodiy adabiyotlarda «tejamkorlik paradoksi» 
tushunchasi orqali izohlanadi. 
Bu paradoksning mohiyati shundan iboratki, investitsiyalar nazariy jihatdan 
avtonom va hosilaviy investitsiyalarga ajratilib, avtonom investitsiyalar milliy 
daromad hajmi va uning o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmasa, hosilaviy investitsiyalar 
milliy daromadning o‘zgarishiga ham bog‘liq bo‘ladi. Aynan avtonom 
investitsiyalarga qo‘shimcha ravishda o‘sib boruvchi hosilaviy investitsiyalar 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

157 
iqtisodiy o‘sishni kuchaytirishi, uni jadallashtirishi natijasida