3-Мавзу. Ялпи талаб-ялпи таклиф модели. Истеъмол, жамғариш ва инвестиция

: 
m = ΔY /ΔА: 
Бу ерда: m - автоном харажатлар мулътипликатори; 
ΔY – мувозанатли ЯИМнинг ўзгариши; 
ΔА – автоном харажатларнинг Y ўзгаришига боғлиқ бўлмаган ўзгариши. 
Мулътипликатор
– ялпи даромадлар автоном харажатларнинг дастлабки ўсиши 
(камайиши)дан неча марта ортиқ ўсганлигини (камайганлиги) кўрсатади.
Автоном истеъмол ΔСА миқдорга ўсса, бу ялпи харажатлар ва даромадлар (У) нинг 
ўша миқдорда ўсишига олиб келади. Бу эса, ўз навбатида истеъмолнинг иккинчи марта 
(даромадлар ошиши ҳисобига) МРС х ΔСА миқдорда ўсишига олиб келади. Кейинчалик 
ялпи харажатлар ва даромадлар МРСхΔСА миқдорда яна ўсади. Шундай қилиб, «даромад-
харажат» кўринишидаги доиравий айланиш бўйича жараён давом этаверади. 
ΔСА↑

>AD↑

Y↑

C↑

AD↑

Y↑

C↑

AD↑

Y↑ ва ҳоказо. 
ва бундан
: ΔY 1
m = --------- = -----------
ΔА 1- MPC
Демак истеъмолга чегараланган мойиллик қанча катта бўлса мултипликатор самараси 
ҳам шунча юқори бўлади. 
Автоном харажлар мултипликатори миқдорининг катта ёки кичиклиги бюджет 
солиқ сиёсати самарадорлигига таъсир кўрсатади. Давлат ўз харажатларини ошираётганда, 
ёки инвестиция харажатларини ошириш чораларини кўраётганда, бу харажатлар жами 
талабни қанча миқдорга ошириб юбориши мумкинлигини ҳисобга олиши зарур. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
3.13. Рецессион ва инфляцион узилиш
Агарда ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий ҳажми (У
0
) потенциал (У*) ҳажмидан кам 
бўлса, жами талаб самарасиз ҳисобланади. Яъни, AD=AS тенгликка эришилган бўлсада, 
ялпи харажатлар миқдори ресурсларининг тўлиқ бандлиги даражасини таъминламайди. 
Ялпи талабнинг етишмаслиги иқтисодиётга депрессив таъсир кўрсатади. 
E Y=E 
 

E2 =E1
+ ΔЕ
В
 

E1=C+I+G+Xn
 

 
Рецессион узилиш 
Е

A
 


 
Уо Y* Y