3. Mavzu: Xulq-atvorning psixofoziologik asosi Reja: Nerv tizimi va endokrin tizimining inson organizmi va xulq atvoridagi ahamiyati

Himoyalanish  instinkti  –  hayvon  o‘z  hayotini  va  omonligini  saqlash  harakatlarida 

ifodalanib, u ikki ko‘rinishda sodir bo‘ladi. Birinchisi dushmanga hujum qilish, ikkinchisi  o‘zini 

himoya  qilishdir.  Har  bir  hayvon  dushmandan  himoya  qilish  uchun  biror    organidan    shoxlari, 

tuyoqlari,  tish-tirnoqlari,  tikanlari  kabi  yoki  zaharli-hidli  suyuqlikdan  foydalanadi.  Masalan, 

Afrika  kobrasi  o‘z  zahrini  3,5  metr  masofagacha  ota  oladi.  Amerikada  terisining  usti  qora  jun 

bilan qoplangan uncha katta bo‘lmagan bir yirtqich hayvon yashaydi. U amalda barcha turdagi 

yirtqich  hayvonlarning    hujumidan  saqlangandir.  Hayvonlar  uni  orqasidagi  uzun  chizig‘idan 

tanib  oladi.  Bu  hayvon  skuns  deb  ataladi.  Tabiat  skunsga  bir  bezni  ato  etganki,  u  benihoya 

zaharli,  hidli  suyuqlik  tarqatadi.  Salgina  xavf  tug‘ilishi  bilanoq,    skuns  dushmaniga  orqasini 

o‘girib,   dumini  ko‘taradi  va havoga suyuqlik purkaydi.  Natijada eng katta  yirtqichlar ham  bir  

necha soat  davomida  «hushidan ketib qoladi».  Amerika  qit’asidagi  barcha  hayvonlar skunsni  

chetlab o‘tishga harakat qiladilar. Bu hayvonni yangi iqlimga moslashtirishga qaror qilinib, yosh 

hayvonlarni oldiniga  o‘ralgan maydonda saqlashdi. Yirtqichlarni parvarish qilishda xizmatchilar 

qiynalmas-liklari  uchun  hayvonlardagi  mumak  bezlari  olib  tashlandi.  Erkinlikka    qo‘yib 

yuborilgan skunslar o‘rmonlarda bemalol yurishardi. Skunslarga hujum qila boshlanganida, ular 

qochmasdan,  orqalarini  o‘girib  turishaverdi  va  dushmanlarining  engilgina  o‘ljasiga  aylanishdi. 

SHundan keyin, skunslarning bezlari kesib tashlanmay, ularni boqishning boshqa usulari topildi.