3-mavzu: Xiva xonligining tashki

Toshkent mustaqilligining tugatilishi
Toshkent mustaqilligi uzoq davom etmadi. Bunga Toshkent-Qo’qon munosabatlari sabab bo’lgan. Ular o’rtasida muntazam davom etgan qarama-qarshilik, kurash muhiti hukm surgan. Yunusxoja Qo’qon xonligida markaziy hokimiyatga bo’ysunishni istamagan bekliklar, viloyatlar bilan ittifoq tuzishga harakat qilgan. Qolaversa, u isyonchi hokimlarning markaziy hukumatga qarshi kurashidan ham foydalanishga uringan. Ayni paytda, Qo’qon xonligi Toshkentni butunlay egallash yo’lini tutgan. Ikki tomon qo’shinlari o’rtasidagi asosiy jang 1800-yilning kuzida Sirdaryo bo’yidagi G’urumsaroy (Namangan viloyatiga qaraydi) yaqinida bo’lgan. Bu jangda Toshkent qo’shini yengilgan.
Muvaffaqiyatsizlikka uchrab, Toslikentga qaytib kelgan Yunusxoja kasallanib, 1803-yilda vafot etadi. Hokimiyatga uning o’g’li Sultonxoja o’tirdi. Yunusxojaning vafot etganini eshitgan Qo’qon xoni Olimxon Toslikentga o’z qo’shinini yuboradi. 1809-yilda Toshkent Qo’qon xonligiga qo’shib olinadi. Shu tariqa, Toshkent mustaqilligi butunlay barham topdi.
16-asrda Osiyoning bir-biriga tutash qismida uch siyosiy kuch kurash maydoniga chiqqan edi. Bular-Movarounnahrda shayboniylar, Eronda safaviylar va Hindistonda boburiylar edi. Xalqaro va o’zaro Ularning manfaatlari to’qnashgan nuqta Xuroson edi. Chunki, Xuroson ham harbiy-siyosiy, ham savdo-iqtisodiy jihatdan muhim o’rin tutar edi. Bundan tashqari, Xuroson-Movarounnahr, Eron va Hindiston yo’nalishida o’ziga xos darvoza vazifasini ham o’tar edi. Xurosonni nazorat qilish masalasida shayboniylar va safaviylar o’rtasida keskin kurash ketgan.