3-mavzu. Talab, taklif, bozor muvozanati reja

1-chizma. Talab egri chizig‘i.

Grafikdagi DD chiziq narx va talab hajmi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni tasviriy aks ettiradi.

Grafikdagi har bir nuqta tovarning aniq narxi va iste’molchi shu narxda sotib olishi mumkin bo‘lgan tovar miqdorini ko‘rsatadi.

Narx va talab hajmining o‘zgarishi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni ko‘rsatuvchi bu chiziq talab egri chizig‘i deyiladi.

Nima uchun narx va miqdor orasida bunday teskari bog’liqlik mavjud? Keling bu savolga uchta javobni ko’rib chiqamiz. Avvalambor, eng osonidan boshlaymiz:

• Talab qonuni o’zgarmasdir. Odamlar odatda arzonron narxlardagi tovarlarni ko’iroq sotib oladi. Narx xaridorlarni sotib olishga to’sqinlik qiluvchi eng katta omil. To’siq qancha katta bo’lsa, Tovar chuncha kam sotiladi; to’siq qancha kichik bo’lsa, tovar shuncha tez sotiladi. Korxonalarning savdoga bu qadar ishonishlari o’zini to’liq oqlaydi.

• Biror vaqt oralig’ida, ma’lum bir turdagi tovarning sotib oluvchi xaridor o’zining xarididan ko’ngli qolishi mumkin. Xaridorni ko’ngli ikkinchi sotib olingan gilamdan birinchisini sotib olgandagidan ko’ra kongli to’lmasligi mumkin. Uchinchisi undanda zerikarliroq bo’lishi mumkin. Shuning uchun, iste’molchining sotib olish xohishi pasayib boruvchi marjinal naflikka ega. Sababi ayni bir turdagi tovarning davriy sotib olinishi yana va yana pastroq marjinal naflikka ega bolib, xaridorlar agar o’sha tovarning narxi borgan sari pasaytirilsagina sotib olishi mumkin bo’ladi.

• Talab qonunini daromad va almashishlar oqibati misolida ham tushuntirib berishimiz mumkin. Daromad ta’siri shuni ko’rsatadiki, past narx xaridorni ko’proq xarid qilishiga turki bo’ladi va xaridorni avvalgidan ko’ra ko’proq sotib olishga rag’batlantiradi. Baland narx salbiy ta’sirga egadir. Almashish ta’siri shuni ko’rsatadiki, narxlar past bo’lganda, xaridorlar uncha qimmat bo’lmagan tovarlar o’rniga qimmatroqlarini sotib olishga rag’batlantiriladi.