3-mavzu. Tadbirkorlik faoliyatining ijtimoiy, iqtisodiy va xuquqiy asoslari

Shunday qilib, tadbirkorlik – bu iqtisodiy faoliyatning alohida turi bо‘lib, uning zamirida mustaqil tashabbus, javobgarlik, tadbirkorlik g‘oyasiga asoslangan, foyda olishga yо‘naltirilgan, maqsadga muvofiq faoliyat yotadi.
«Tadbirkorlik» tushunchasi tadbirkorning ensiklopedik lug‘atida quyidagicha ta’riflanadi:
Tadbirkorlik – (ingl. yenterprise) shaxsiy daromad, foyda olishga qaratilgan fuqarolarning mustaqil faoliyati. Bu faoliyat о‘z nomidan, о‘z mulkiy mas’uliyati va yuridik shaxsning yuridik mas’uliyati evaziga amalga oshiriladi. Tadbirkor (frn. yentrepreneur) qonun tomonidan taqiqlanmagan barcha xо‘jalik faoliyati, shu jumladan, vositachilik, sotish, sotib olish, maslahat berish, qimmatbaho qog‘ozlar bilan ish olib borish bilan shug‘ullanishi mumkin.

2. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatining iqtisodiy, ijtimoiy va huquqiy asoslari

Tadbirkorlikning shakllanishi iqtisodiy va ijtimoiy sharoit bilan chambarchas bog‘liq. Tadbirkorlik shakllanishining iqtisodiy sharoitiga ijtimoiy sharoit yaqin turadi. Ijtimoiy sharoit, avvalo, haridorlarning didi va modaga javob bera oladigan tovarlarni sotib olishga intilishi bi­lan belgilanadi. Turli bosqichlarda ushbu talab о‘zgarib turishi mumkin. Bunga ijtimoiy-madaniy muhitga bog‘liq bо‘lgan ahloqiy va diniy meyorlar jiddiy ta’sir kо‘rsatadi. Ushbu meyorlar haridorlarning turmush tarziga va u orqali tovarlarga bо‘lgan talabiga bevosita ta’sir etadi. Ijtimoiy sharoit shaxsning ishga bо‘lgan munosabatiga о‘z ta’sirini о‘tkazadi, bu esa, о‘z navbatida, biznes taklif etayotgan maoshning miqdoriga, mehnat sharoitiga bо‘lgan munosabatga ta’sir etadi.
AQShning tadbirkorlik sohasida kо‘p yillar mobaynida qо‘llab kelayotgan qonunlar tizimi bunga misol bо‘la oladi. Ulardan bir nechasiga e’tibor beraylik (1.2.1-jadval)^3[3]:
1-jadval. AQShda tadbirkorlik sohasida uzoq yillar mobaynida amal qilayotgan qonunlar tizimi