3-Mavzu: Sinflar bilan amallar va Qt muhiti Sinfning statik elementlari va metodlari this

3. Qt dasturlash muhiti. Qt dasturlash muhitida sinflar va ob’ektlar yaratish. 

Qt kutubxonasini yaratish bo’yicha  ish 1990 yilda Xavard Nord (Trolltech bosh 

direktori) va Erik Chambeng (Trolltech prezidenti) tomonidan boshlandi. 1993 yilga 

kelib ular birinchi grafik yadroni ishlab chiqishni yakunladilar va vizual qismlarni 

yaratishni boshladilar. 

1994  yil  4  martda  ular  keyinchalik  "Troll  Tech",  keyin  esa  "Trolltech"  ga 

aylantirilgan "Quasar Technologies" deb nomlangan kompaniyani ro'yxatga olishdi 

va  Qt  kutubxonasining  birinchi  namoyishi  1995  yil  may  oyida  bo'lib  o'tdi. 

Keyinchalik  Qtda  Windows  va  Unix-da  ishlay  oladigan  va  ishlab  chiquvchilarga 

bitta  API  (Application  Interface)da  ishlash imkoniyati  yaratildi. Kutubxona ikkita 

litsenziya asosida chiqarildi: tijorat dasturlarini ishlab chiqish uchun tijorat va ochiq 

kodli dasturiy ta'minotni ishlab chiqish uchun. Bozorni kirish sekin kechdi, ammo 

kutubxona izdoshlari soni barqaror o'sdi. Yildan yilga kompaniya har yili sotuvlar 

sonini  ikki  baravar  oshirdi.  Muvaffaqiyat  kutubxonaning  yuqori  sifati,  tarkibiy 

qismlarining nozik, puxta o'ylangan tuzilishi va ulardan foydalanish qulayligi bilan 

ta'minlandi. 

O'n  yildan  kamroq  vaqt  ichida  Qt  rivojlanib,  kichik  bir  kutubxonadan  butun 

dunyo  bo'ylab  minglab  va  minglab  dasturchilar  foydalanadigan  dasturiy 

mahsulotgacha  o’zgardi.  Qt  dasturi  rivojlanishining  eng  mashhur  namunalari 

sifatida unda yaratilgan  Skype kommunikatori, VLC  media pleyeri, Google Earth 

kabi  dastularni  misol  keltirish  mumkin.Tolltech  hozirda  Qt  kutubxonasiga  ega 

bo'lgan  taniqli  Nokia  kompaniyasi  bilan  birlashdi.  Shu  munosabat  bilan 

kutubxonadan  Nokia  uyali  telefonlari  -  Symbian  va  Windows  Mobile  operatsion 

tizimiga ilovalar yaratish uchun foydalanish xam mumkin. 

Qt  -  bu  C++  sinflari  kutubxonasi  va  ko'p  platformali  grafik  interfeysli 

dasturlarini yaratish uchun asboblar to'plamidir. Windows 95/98 / Me / 2000 / XP / 

---

Vista / Windows 7, Mac OS X, Linux, Solaris, HPUX va boshqa Unix versiyalarida 

ishlay  oladigan  dasturlarni  yaratishga  imkon  beradi.  Qt  sinf  kutubxonasi 

quyidagilarni o'z ichiga oladi: 

• Foydalanuvchilarga oynali grafik interfeys qurilishini ta'minlovchi sinflar; 

• 2 va 3 o'lchovli grafika bilan ishlash uchun sinflar; 

•  rasmlarni  saqlash  uchun    asosiy  grafik  formatlarini  qo'llab-quvvatlovchi 

sinflar; 

•  Dinamik  massivlar  va  boshqa  strukturaviy  ma'lumotlarning  sinflari 

shablonlari; 

• Jarayonlar va oqimlar bilan ishlash uchun sinflar; 

• XML bilan ishlash uchun sinflar va boshqalar. 

Qt kutubxonasi C ++ tilida mavjud bo'lmagan asboblardan foydalanadi, ularni 

amalga  oshirish  uchun  qo'shimcha  pre-protsessor  -  meta-ob'ekt  kompilyatorini 

(MOC)  ishlatilishi  kerak  bo’ladi.  Shuning  uchun,  Qt  sinflaridan  foydalanadigan 

dastur C ++ preprosessor va kompilyatorga o'tishidan oldin, uni MOC tomonidan 

qayta ishlashi kerak. 

Kutubxona ishlab chiquvchilari Qt sinf kutubxonasidan foydalangan holda 

dasturlarni yaratish uchun bir nechta texnologiyalarni taqdim etadilar. 

Hammasi bo'lib ular uchta variantni qo'llab-quvvatlaydi: 

• har qanday matn muharrirlarida maxsus muhitlarsiz dastur fayllarini yaratish 

va  ularni  kompilyatsiya  qilish,  yig’ish,  ishga  tushirish  va  operatsion  tizimning 

buyruq satri rejimida "qo'lda" otladka qilish; 

• Microsoft Visual Studio muhitida (2008 yil versiyasidan boshlab) "Windows 

uchun"  dasturini  yaratish,  qo'lda  yaratiladigan  versiyasida  bo'lgani  kabi 

interfeysning vizual tuzish imkoniyati qo'llab-quvvatlanmaydi, ammo Visual Studio 

matn  tahrirlovchisida  ishlash  imkoniyati  va  dasturlarni  otladka  qilish  uchun 

o'rnatilgan otladka muhitidan foydalanish imkoniyati; 

•  Ixtisoslashgan  to'liq  platformali  Qt  Creator  ko'p  platformali  muhitda  dastur 

yaratish,  eng  keng  tarqalgan  operatsion  tizimlar  uchun  dasturlarni  yaratish 

jarayonini to'liq ta'minlaydi: Windows XP / Vista / Windows 7, Mac OS X, Linux, 

Solaris,  HP-UX  va  boshqa  Unix  versiyalari.Har  xil  variantlarning  kombinatsiyasi 

ham qo'llab-quvvatlanadi. Shunday qilib, kompaniya Qt Creator muhitidan alohida 

holda  amaliy  interfeyslarni  vizual  yaratish  uchun  vosita  -  Qt  Designerni  taqdim 

etadi.  Ushbu  vositadan  dasturiy  muhitlardan  tashqarida  ham  va  loyihani  Visual 

Studioga uzatishdan oldin tayyorgarlik bosqichida xam foydalanish mumkin.