3-mavzu: Qishloq xo‘jaligi korxonalari va xizmat ko‘rsatuvchi korxonalar o‘rtasidagi aloqalarning huquqiy va iqtisodiy sharoitlari

g

• g

• Qishloq xo'jaligi korxonalari faoliyatini tahlil qilish

Bir xil taqqoslash usulini qo'llashda taqqoslash uchun solishtirma ko'rsatkichlardan foydalanish kerak. Masalan, bir necha yillar davomida yetishtirilgan qishloq xo’jaligi mahsulotlarining umumiy hajmidagi o’zgarishlarni qayd etish uchun haqiqiy sotish baholarini olish shart emas, balki ularni birlik narxlarida solishtirish kerak.
Guruhlash usuli ma'lum mezonlarga ko'ra guruhlash ma'lumotlarini guruhlarga bo'lish demakdir. Bu statistik tekshirishning muhim usuli. U xalq xo‘jaligi tarmoqlarini, mahsuldorlikni, ishlab chiqarish hajmini, chorvachilikni, mahsuldorlikni va boshqalarni aniqlash uchun ishlatiladi.
Iqtisodiy ko'rsatkichlar sifat jihatidan o'xshash bo'lgan guruhlarga bo'linadi. O'rganilgan eng muhim hodisalardan biri bo'lgan ko'rsatkichlar o'rtasida korrelyatsiya mavjudligi aniqlanadi. Turli omillarning ishlab chiqarish natijalariga ta'sir qilish darajasi aniqlanadi.
Statistik guruhlash usuli qishloq xo‘jaligini rivojlantirish imkoniyatlarini aniqlashda muhim vosita hisoblanadi. Uning yordami bilan bir xil sifat ko'rsatkichlari bir guruhga birlashtiriladi. Masalan, paxta yetishtirish guruhlari hosildorlikka qarab guruhlarga bo'linadi. Guruhlarning ko‘rsatkichlariga qarab, brigadalarda yuqori yoki past hosildorlik omillarini aniqlash mumkin.
Qishloq xo‘jaligi faoliyatini to‘g‘ri baholash va sohani takomillashtirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish, mablag‘lardan foydalanish samaradorligini tahlil qilish muhim ahamiyatga ega.
Tahlilni to'g'ri tashkil etish uchun tahlil rejasini ishlab chiqish, mavjud ma'lumotlarni o'rganish va oldindan tekshirish kerak.

g

• g

• Qishloq xo'jaligi korxonalari faoliyatini tahlil qilish

Korxonalarda esa analitik ishlarni tashkil qilishni rejalashtirish bilan yakunlab bo'lmaydi. Imkoniyatlardan foydalanishni belgilovchi va ishchilarni rejani amalga oshirishga yo‘naltiruvchi tashkiliy ish reja (amalga oshirish) bilan bog‘lanmaguncha, puxta ishlab chiqilgan reja kutilgan natijani bermaydi. Shu sababli uning bajarilishi nazorat qilinadi. Nazorat iqtisodiyotni rivojlantirishda imkoniyatlardan to‘liq foydalanishga yordam beradi. Iqtisodiy tahlilda statistiklar ham ishtirok etadilar. Ular olingan hisobot ma’lumotlarini statistik usullar bilan qayta ishlaydi va vazirlik, idora va korxonalarni umumlashtirilgan ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Kompleks tahlilda korxona va tashkilotlarning xo‘jalik faoliyati chuqur va har tomonlama o‘rganiladi. Natijada iqtisodiy faoliyat iqtisodiy jihatdan baholanadi.
Qishloq xo‘jaligi korxonalarida tahliliy ishlarni tashkil etishning asosiy shakli iqtisodiy tahlil bilan shug‘ullanuvchi xo‘jalik kengashidir. Uning asosiy vazifasi xo’jalik va ishlab chiqarish bo’linmalarining ma’lum davrdagi ish natijalarini har tomonlama o’rganish, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning joriy istiqbollarini ishlab chiqishda ishtirok etish, imkoniyatlarni aniqlash va rivojlanish samaradorligini aniqlashdan iborat.