3-mavzu. Pedagogik texnologiya tasnifi reja

Pedagogik texnologiyalar tasnifi

Ta’lim-tarbiya ishining hozirgi nazariyasi va amaliyotida o‘quv-tarbiya jarayonining ko‘plab variantlari mavjud. Har bir muallif hamda amaliyotchi pedagogik jarayonga o‘zining individual ulushini qo‘shadi. Lekin ko‘p texnologiyalar o‘z maqsadlari, mazmuni, qo‘llanadigan metodlari va vositalari bo‘yicha eratlicha ko‘p o‘xshashliklarga ega va ularni shu umumiy belgilariga ko‘ra tasnif qilish mumkin.
PTlarni quyidagi belgilariga ko‘ra tasnif qilinadi:

1. 
   Qo‘llanish darajasiga ko‘ra;
   
2. 
   Falsafiy asosi bo‘yicha;
   
3. 
   Asosiy rivojlantiruvchi omili bo‘yicha;
   
4. 
   Shaxs xususiyatlari bo‘yicha;
   
5. 
   Ilmiy tajribani o‘rganish bo‘yicha;
   
6. 
   Munosabat turi bo‘yicha;
   
7. 
   Boshqarish turi bo‘yicha;
   
8. 
   Tahsil oluvchilar toifasi bo‘yicha;
   
9. 
   Mavjud an’anaviy tizimlarni yangilash yo‘nalishlari bo‘yicha;
   
10. 
    Ustuvor metodlar bo‘yicha;
    
11. 
    Bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish turi bo‘yicha;
    
12. 
    Tashkiliy shakllar bo‘yicha;
    
13. 
    Mazmuni va tuzilish harakteri bo‘yicha.
    

Shu yuqorida aytilgan tasnif asosida misol sifatida hozirgi an’anaviy ta’limni quyidagicha tasniflash mumkin:

• 
  Qo‘llanish darajasiga ko‘ra: umumpedagogik texnologiya, xususiy pedagogik texnologiya, kichik modulli texnologiyalar.
  
• 
  Falsafiy asosi bo‘yicha: insoniy, materialistik, idealistik, diniy.
  
• 
  Asosiy rivojlantiruvchi omili bo‘yicha: sotsiogen, biogen, psixogen, idealistik.
  
• 
  Shaxs xususiyatlari bo‘yicha: operatsion, boshqaruvchanlik, amaliy, evristik, estetik.
  
• 
  Ilmiy tajribani o‘rganish bo‘yicha: assotsiatsiya-reflektor, geshtalt, bixiveoristik, rivojlantiruvchi, suggestiv.
  
• 
  Munosabat turi bo‘yicha: avtoritar, didaktik markazlashgan, shaxsga yo‘naltirilgan (insoniy texnologiyalar, hamkorlik texnologiyalari, erkin tarbiya texnologiyasi, ezoterik texnologiyalar).
  
• 
  Boshqarish turi bo‘yicha: sust boshqariluvchi, siklli, frontal (yalpi), yo‘naltirilgan (individual), vebral, avtomatlashtirilgan.
  
• 
  Tahsil oluvchilar toifasi bo‘yicha: ommaviy texnologiya, olg‘a odimlovchi ta’lim, to‘ldiruvchi; o‘zlashtirmovchilar bilan ishlash texnologiyalari, iqtidorlilar bilan ishlash texnologiyalari.
  
• 
  Mavjud an’anaviy tizimlarni yangilash yo‘nalishlari bo‘yicha: munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosida; bolalar faoliyatini faollashtirish va jadallashtirish asosida; tashkillashtirish va boshqarish samaradorligi asosida; o‘quv materiallarini metodik va didaktik rekonstruksiyalash asosida; tabiatan monandlik, muqobillik texnologiyalari; mualliflik maktabining yagona texnologiyasi.
  
• 
  Ustuvor metodlar bo‘yicha: reproduktiv, tushuntirish-ko‘rsatish, rivojlantiruvchi ta’lim, muammoli ta’lim, ijodiy; dasturli ta’lim, dialogli, o‘yinli ta’lim, o‘z-o‘zini o‘qitish ta’limi, informatsion ta’lim.
  
• 
  Bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish turi bo‘yicha: ma’ruzali klassik o‘qitish; audiovizualli texnik vositalar yordamida o‘qitish; ”maslahatchi tizim”; kitob yordamida o‘qitish; “kichiq guruh” tizimi; kompyuterli o‘qitish; “repetitor” tizimi; “dasturli ta’lim”.
  
• 
  Tashkiliy shakllar bo‘yicha: sinf-dars, muqobilli, akademik, yakka tartibli, guruhli, jamoa bo‘lib o‘qish usullari, tabaqalashtirilgan ta’lim
  
• 
  Mazmuni va tuzilish harakteri bo‘yicha: ta’limiy va tarbiyaviy, dunyoviy va diniy, umumta’lim va kasbga yo‘naltirilgan, gumanitar va texnokratik, turlicha sohaviy texnologiyalar, xususiy predmetli hamda monotexnologiyalar, politexnologiyalar.
  

Pedagogik texnologiyalarni tasniflashda ularning eng yaqqol ajralib turadigan xususiyatlariga asoslaniladi. Aslida esa har bir pedagogik texnologiya sof holda uchramaydi, ularda boshqalariga xos bo‘lgan elementlar albatta mavjud bo‘ladi.