3-Mavzu oliy maktabda o‘quv jarayoni reja: 1, Talabaning o‘qish motivlari 2, Talabaning o‘quv biluv faoliyati

8A-rasm
. Talabalarning bilim o'zlashtirish darajalari chizmasi.
(O-boshlanish nuqtasi; A- yuqorilab borish darajalari; t-vaqtni bildiradi.)
11. Yuqorida keltirilgan nazariyaga binoan talaba 0‘quvbiluv faoliyatining quyidagi to‘rtta darajasini ifodalash mumkin:
a). Agar ta ’limning maqsadi o‘quv materialini eng quyi reproduktiv darajada (a-I darajasida) o‘rganish bo‘lsa, o‘qish talabaning reproduktiv faoliyati darajasida tashkil etiladi. Reproduktiv ta ’limda talabaning o ‘quv-biluv faoliyati
professor-o'qituvchining so‘zlarini diqqat bilan tinglash yoki darslik bilan ishlashdan, yoki o‘rganilayotgan obyektlarni kuzatishdan, ko'rsatmaga binoan biror amaliy harakatni tajriba tariqasida bajarishdan iborat bo‘ladi. Bu ish-harakatni
barcha o'quv elementlarini bilib olish uchun uni bir necha marta bajarish (takrorlash) - uni zarur, yuqoriroq koeffitsiyent (К-I) darajasida o‘zlashtirishga olib keladi. 0 ‘zlashtirish koeffitsiyenti 0,7 (К — I = 0,7) bo‘lsa, ya’ni talaba test vazifalari (topshiriqlari)ni 70 foizini to ‘g‘ri bajarsa, ta ’lim tugallangan (ta’limdan kutilgan natijaga erishilgan) hisoblanadi, shunda talaba ta’lim olishni davom ettirishi mumkin, chunki talabaning bilim o‘zlashtirish bo‘yicha bundan keyingi faoliyati К—I darajadan yuqorilasha boradi.
b). Ta’limning maqsadi o‘zlashtirishning yuqoriroq — ikkinchi darajasida (a-II) bo‘lsa, * talabaning o‘quv-biluv faoliyati mahsuldor shaklda bo'lishi, ya’ni faoliyat, (ishharakat)ning asosiy algoritmlarini ongli va mustahkam esda
qoldirishni ta’minlashi lozim. Bu darajada talaba o ‘quv materialini qayta ifodalay olishi (masalan, matematika tilida qayta ifodalashi), tanqidiy mushohada yuritishi, o‘quv topshirig‘ini bajarish variantlaridan ratsional usulni tanlay bilishi kerak. Ta’limning bu darajasida talabaga o‘quv materialidan matn, referat tayyorlash, munozarada so‘zga chiqish, ma’ruza, doklad qilish, barcha o ‘quv elementlariga
oid masalalarni yechish, didaktik o‘yinlarda qatnashish tavsiya etiladi. Ikkinchi daraja pedagogik test topshiriqlarini bajarish koeffitsiyenti K-II = 0,7 bo‘lsa, bu darajadagi ta ’lim (bilim o‘zlashtirish) tugallangan hisoblanadi.
d). Bilim o‘zlashtirishning uchinchi darajasi' (a-IIT)ga erishish uchun talabaning o‘quv-biluv faoliyati tadqiqiy, evristik shaklda tashkil etiladi. Buning uchun talaba shu predmetdan o‘quv materialini awal birinchi (a-I) va so‘ngra ikkinchi (a-II) darajalarida o‘zlashtirgan bo‘lishi zarur.
Ta’limning a-III darajasida talabadan muammoli ta ’lim, ish o ‘yinlari, biror o‘quv vazifasini real mo‘ljallash (loyihalashtirish) kabi didaktik vazifalarni bajarishi talab
etiladi.
e). Ta’limning maqsadi to ‘rtinchi ijodiy darajada (a-IV) o ‘zlashtirishni ko‘zlaganda, masalan, ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlashda o‘quv jarayoni tadqiqot natijalari va metodikasini tahlil qilish bo'yicha munozaralar, muammoli
vazifalarni qo‘ya bilish, individual hamda jamoa bo‘lib tadqiqot ishlarini bajarish kabi shakllarda tashkil etiladi.