3-Mavzu: Mustaqil O’zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati Reja



Download 72,5 Kb.
bet1/5
Sana29.01.2022
Hajmi72,5 Kb.
#418248
  1   2   3   4   5
Bog'liq
3-Mavzu maruza


3-Mavzu: Mustaqil O’zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati
Reja:
1. O’zbekistonning davlat mustaqilligini qolga kiritish tomon yol tutishi.
2. Sovet imperiyasining tanazzulga yuz tutishi.
3. O’zbekiston davlat mustaqilligining elon qilinishi va uning tarixiy ahamiyati.
1-masala:
O’zbekistonning davlat mustaqilligini qolga kiritish tomon yol tutishi.
XX asr 90-yillariga kelib jahon va sobiq ittifoqdagi ozgarishlar hamda yuzaga kelgan vaziyat ozbek xalqining mustaqillik uchun bolgan kurashini tezlashtirib yubordi. Bu orinda O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining 1989-yil 23-iyundagi plenumi va unda Islom Karimovning birinchi kotib etib saylanishi juda katta ahamiyat kasb etdi. Ushbu anjumanda I.Karimov O’zbekistonning sobiq Ittifoqda tutgan orni va rolini aniq-ravshan belgilab berdi, madaniy merosni va tarix haqiqatini tiklash, milliy urf-odatlar va ananalarni rivojlantirish obektiv zarurat ekanligini isbotladi.
O’zbekistonning yangi hukumati Markaz bilan boladigan munosabatlarni ozgartirmay turib, ijobiy siljishlarga erishib bolmasligini va buning uchun respublikaning toliq mustaqilligini taminlash zarurligini tushunib etdi. I.A.Karimovning tashabbusi bilan O’zbekiston hukumati tomonidan 1989-yil 15-avgustda «Kolxozchilar, sovxoz ishchilari, fuqarolar, shaxsiy tomorqa xojaliklari va individual uy-joy qurilishini yanada rivojlantirish to’g’risida» maxsus qaror qabul qilindi. Garchi bu goya ittifoq rahbarlariga yoqmagan bolsa ham, I.A.Karimov oz fikridan qaytmay, uni jasorat bilan amalga oshira bordi. Natijada osha yilning 4 oyida aholi qoshimcha 90,7 ming gektar yer oldi. «Goyat ogir ayni osha sharoitda aholiga qoshimcha tomorqa yerlari ajratish haqidagi Farmon va qarorlar qabul qilingani shu asosda, O’zbekiston boyicha 2,5 million oilaga hammasi bolib 700 ming gektar sugoriladigan yer tomorqa sifatida xususiy mulk qilib berilgani qishloqlarimizda ijtimoiy muammolarni yechish, aytish mumkinki, jar yoqasida turgan yurtimizda tinchlik va barqarorlikni saqlab qolishda ulkan tarixiy qadam bolgan...» Ana shunday ozgarishlar tufayli odamlar dunyoda adolat va haqiqat borligiga, mus¬taqillik har qaysi oila, butun xalqimiz uchun hyech narsa bilan olchab, qiyoslab bolmaydigan bebaho nemat ekaniga chin dildan ishonch hosil qilgan edilar.
XX asr 80-yillarining ortalariga kelib SSSRning parchalanishi real obektiv haqiqatga aylanib qoldi. 1989-yil 21-oktabrda O’zbekiston Oliy Sovetining XI sessiyasi «O’zbekiston SSRning davlat tili haqida»gi Qonunini qabul qildi. Ozbek tili davlat tili deb elon qilindi. Ish yuritish sekin-asta ozbek tiliga otkazila boshlandi, uni organishni yaxshilash yuzasidan aniq chora-tadbirlar belgilandi. Ayni vaqtda rus tilini va respublikada yashovchi boshqa xalqlarning tillarini organish uchun shart-sharoitlar yaratilishi lozim edi, tilni organishning ixtiyoriyligi va uni tanlash huquqi qonunda belgilab qoyildi. Bu qonunning qabul qilinishi ozbek xalqi, shu xalq milliy oz-ozini anglashining osishi, respublikada millatlararo hamjihatlikning saqlanib qolishi uchun juda katta ahamiyatga ega boldi. Davlat tili haqidagi qonun qabul qilinganidan song milliy ozlikni anglash, milliy davlatchilikni tiklash yolida respublikada yana bir tarixiy ahamiyatga ega bolgan muhim siyosiy qadam qoyildi.
1990-yil 23-martda O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining Plenumida respublika siyosiy tizimi to’g’risidagi masala korib chiqildi. Unda O’zbekistonda hokimiyatning Prezidentlik boshqaruvi shakliga otishi respublika suvereniteti va davlatchiligida mohiyatan yangi bosqich ekanligi takidlandi.
1990-yil 24-mart kuni O’zbekiston SSR Oliy Sovetining XII chaqiriq 1-sessiyasi SSSR doirasida birinchi bolgan siyosiy hujjatni - «O’zbekistonda Prezidentlik boshqaruvi tasis etish to’g’risida»gi qarorni qabul qildi va O’zbekiston Kompartiyasi MK birinchi kotibi Islom Abduganiyevich Karimov O’zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. Shu tariqa, O’zbekiston-SSSR respublikalari ichida birinchi bolib ozining milliy-huquqiy va demokratik davlatiga mustahkam zamin yaratdi.
O’zbekistonning mustaqillikka yerishishida qoyilgan navbatdagi muhim qadamlardan biri bu 1990-yil 20-iyunda respublika Oliy Soveti tomonidan 12 moddadan iborat bolgan «Mustaqillik Deklarasiyasi»ning qabul qilinishi edi. Mazkur hujjat O’zbekiston qonunlarining Ittifoq qonunlaridan ustuvorligini taminladi. Shu bilan birga, «Mustaqillik Deklarasiyasi» O’zbekistonning 1991-yil 31-avgustga qadar mavjud bolgan boshqaruv, huquqiy faoliyatini taminladi, barcha sohada mustaqil siyosat olib borish imkonini berdi. Deklarasiyada har bir millatning oz taqdirini ozi belgilash huquqidan kelib chiqqan holda, xalqaro huquq qoidalariga, umumbashariy qadriyatlariga va demokratiya tamoyillariga asoslanib O’zbekiston SSRning davlat suvereniteti elon qilindi. Deklarasiyaning qabul qilinishi bilan O’zbekistonda respublikaning iqtisodiy va siyosiy hayotiga doir masalalar mustaqil tarzda hal qilina boshlandi.
Shunday bir tarixiy sharoitda sobiq SSSRdagi siyosiy vaziyat keskinlashib bordi. XX asrning 90-yillari boshlarida Ittifoq tarkibidagi kopchilik respublikalar mavjud vaziyatni ozgartirishni talab qila boshladi. 1990-yil bahorida Sovet Sosialistik Respublikalari hisoblangan Boltiqboyidagi Litva (11-mart), Latviya (4-mayda), Estoniya (8-may), keyinroq Gruziya (oktyabr) va Ozarbayjon (1991-yil fevral) Ittifoq tarkibidan chiqqanligini elon qildi Bu holat SSSR ning davlat butunligiga jiddiy tasir korsatdi. Moskva 1990-yil kuzida Markaz bilan respublikalar ortasidagi munosabatlarni yangilash yuzasidan muzokaralar jarayonini boshlab yubordi. Shu asosda markaziy hokimiyat jamoatchilikning talablari ostida Ittifoq shartnomasini yangilash zaruratini etirof etishga majbur boldi.
SSSR Oliy Soveti Ittifoq shartnomasini ozgartirish, SSSRni teng huquqli suveren respublikalar Federasiyasi sifatida yangilash xususida xalqning fikrini bilish maqsadida 1991-yil 17-mart kuni Butunittifoq referendumini otkazishga qaror qildi. 1991-yil 20-fevralda O’zbekiston Oliy Kengashning Rayosati referendum otkazishni maqulladi va SSSR Oliy Soveti tomonidan tayyorlangan byulleten bilan birga yana bitta qoshimcha byulletenni ovozga qoyishga qaror qildi.
Qoshimcha byulletenga «Siz O’zbekistonning mustaqil, teng huquqli respublika sifatida yangilangan Ittifoq (Federasiya) tarkibida qolishiga rozimisiz?» degan savol qoyildi. Ovoz berishda qatnashgan saylovchilarning 93% bu savolga «Ha» deb javob berdilar. Demak, O’zbekistonliklar oz mamlakatini mustaqil davlat sifatida federativ ittifoqda bolishini, O’zbekistonning suveren respublika sifatida rivojlanishini yoqlab ovoz bergan edilar.
1991-yil aprelda Kiyevda Ukraina, Rossiya, Belorus, O’zbekiston, Qozogiston respublikalari rahbarlarining uchrashuvi boldi. Uchrashuvda mustaqil respublikalar manfaatlariga mos keladigan Ittifoq shartnomasini tuzishga yondashish yollari ishlab chiqildi va tegishli bayonot imzolandi. Bu hujjatni Qirgiziston, Tojikiston, Turkmaniston Respublikalari ham imzolashga rozilik bildirdi. Markaz yon berishga majbur boldi.
1991-yilga kelib O’zbekistonda respublikaning davlat mustaqilligiga doir mutlaqo yangi davlat ramzlarini tayyorlash va qabul qilish borasida dadil ishlar qilina boshlandi. 1991-yil 15-fevralda O’zbekiston Oliy Kengashi «O’zbekistonning davlat ramzlari to’g’risida» maxsus qaror qabul qildi.
O’zbekistonning oz suvereniteti uchun kurashi, avvalo, respublikada qa¬bul qilingan har bir qonunning mazmuni va mohiyati jihatidan sobiq Ittifoqqonunlaridan tubdan farq qilishida, bundan tashqari, har bir qonun avvalgidek Ittifoq qonuniga moslashtirib emas, balki respublika manfaati ifoda yetilganligi bilan ajralib tura boshladi. Xususan, 1991-yilning 22-iyulida O’zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumining «O’zbekiston SSR hududida joylashgan Ittifoqqa boysunuvchi davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlarini O’zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga otkazish» to’g’risida qabul qilgan qarori ham O’zbekiston SSR Prezidenti I.A.Karimov, O’zbekiston SSR Oliy Kengashi va hukumati O’zbekistonning siyosiy-iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti uchun dadil qadamlar tashlaganligining isbotidir.

Download 72,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish