3-mavzu: Minglik mavzusida to`rt amalga doir misollarni og`zaki va yozma hisoblashni o`rgatish metodikasi. Reja

1000 ichidа ko‘pаytirish vа bo‘lish.
Ikkinchi sinfdа o‘quvchilаr bir yoki ikki nоl bilаn 
tugаydigаn sоnlаrni ko‘pаytirish vа bo‘lish usullаri bilаn tаnishаdilаr. Кo‘pаytirish vа bo‘lish 
hоllаri jаdvаldа ko‘pаytirish vа bo‘lishgа kеltirilаdi. 60 х 4 80:2 540:9 6 o‘nl х 4=24 8 
o‘nl:2=4 o‘nl 54o‘nl:9=6o‘nl 60х4=240 80:2=40 540:9=60 
900:3 300х2 9yuzl:3=3yuzl 3yuzlх2=6yuzl 
1000 ichida nomerlash bilan tanishtirilgandan so`ng o`quvchilar yaxlit 100liklar va 10 liklarni 
bir xonali songa ko`paytirish va bo`lishni og`zaki hisoblash bilan shug`ullanishi nazarda tutiladi. 
So`ngra yozma hisoblashga o`tiladi. Yaxlit 100 liklar va 10 liklarni bir xonali songa og`zaki 
ko`paytirishda va bo`lishda bo`linuvchining 100 lik yoki 10 likning birliklari sifatida ifodalanadi.
1.90x4=360 90-bu 9 ta o’nlx4=36 o’nl yoki 360. Demak, 90x4=360
2.80:2=40 80-bu 8 ta o’nl:2=4 o’nl yoki 40. Demak, 80:2=40
3.240x3=720240-bu 24 o’nlx3 bu yerda jadvaldan tashqari Ko`paytiish usullaridan foydalaniladi. 
4.24x3=(20+4)x3=20x3+4x3=60+12=7224 o’nlx3=72 o’nl. Demak, 240x3=720 
Sonlarni ko`paytirish natijalarini olgach bolalarga bu misollarni ustun shaklida yozib yechish 
kulayligi aytiladi: 2 o’nl. 4 birlik 
x 2 
4 o’nl 8 birlik= 48 
Bu yozuvdan ko`rinadiki, ko`paytirish birlikdan boshlab ko`paytiriladi.
3 xonali sonlar ustida ham ish shunday bajariladi. 324x2 da ikkinchi ko`paytiuvchi (2) ni birinchi 
ko`paytuvchi (324)ning birliklari tagiga yoziladi va chap tomonga x belgi qo`yiladi.
324 
x 2 
648 

---

bir xonali songa ko`paytirish asta - sekin qiyinlashib boradi, dastlab birliklarda, so`ngra 
o`nliklarda xona birligidan o`tish holi kiritiladi.
Masalan: 127 
141 
x 3 
x 5 
381 705 
Yozma bo`lishni o`rganishga tayyorgarlik bosqichida bolalar dastlabki bo`lish amalining
ko`paytirishga teskari amal ekanini takrorlaydilar. M: 48 ni 16 ga bo`lish kerak bo`lsa, biz 
shunday sonni topishimiz kerakki, 16 ni bu songa ko`paytiriganda natija 48 hosil bo`lsin. Shu 
yerda bo`lishning yozma belgisi (burchak) bilan tanishtiriladi:
Shundan keyin bir xonali songa bo`lish qaraladi.
1) og`zaki hisoblash usuli 2) yozma hisoblash usuli. 
426:2=(400+20+6):2=400:2+20:2+6:2=200+10+3=213 
Bo`lish algoritmi tushuntiriladi: Bo`linmaning tegishli raqamini topish uchun to`liqmas 
bo`linuvchi bo`luvchiga bo`linadi, bo`linmaning topilgan raqami bo`luvchiga ko`paytiriladi; 
nechta birlikni bo`linganligini bilish uchun; bu xonaning nechta birligi holi bo`linmaganligini 
bilish uchun hosil bo`lgan ko`paytmani to`liqmas bo`luvchidan ayriladi; bo`linmadagi raqam 
to`g`ri topilganligi tekshiriladi; bo`lish usullari asta-sekin qiyinlashib boradi.
729 |3
978|3
279|9 
-6 243
- 9 326 -27 31 
12 
7 9
-12 -6 -9 
9 
18 0 
- 9 
-18 
0 0