3-mavzu. Milliy qadriyatlar – millat iftixori

O‘zbek udumlari
O‘zbeklar qadimdan to‘y turlariga boy xalq. Sunnat to‘yi, nikoh to‘yi, askar to‘yi, uy to‘yi, muchal to‘yi, ellik va undan ortiq yoshlarni nishonlash to‘ylari…
Urf-odat ko‘pchilik tomonidan qabul qilingan bo‘lib, u kishilar turmushiga singib ketadi, bu ko‘proq oilaviy munosabatlarda sodir bo‘ladi. Masalan, o‘zbek xalqiga xos urf-odatlarga salomlashish qoidalari, kelin-qizlarning ertalab hovlilarni supurib, suv sepishi; mehmonlarga alohida hurmat ko‘rsatish, bayram arafalarida bemor, yolg ‘iz, muhtoj keksalardan, qiynalganlardan xabar olish, hashar kabi udumlar kiradi.
Yaxshi niyat – yarim davlat, deydi xalqimiz. Tilak bildirish, yaxshi niyat, duoyu olqishlar – bu ham o‘zbek xalqining eng qadimiy udumlaridan biridir. Inson hayotining barcha fasllarida, turli yoshlarda, turli munosabatlar bilan, turmushning barcha chorrahalarida bir-biriga tilak bildiradi, yaxshi niyat qiladi.
Bola tug ‘ilganda, - “Farzand, zurriyot muborak bo‘lsin deya umriyu rizqi, ota-onasi, boboyu buvisi bilan bergan bo‘lsin”,-deyiladi. Bu ixcham tilakning mazmunida katta hikmat bor. Bolaki tug ‘ilibdimi, avvalo uning umri uzun bo‘lsin, rizqi nasibasi mo‘l bo‘lsin, ota-onasi tarbiya berib, oq yuvib, oq tarab voyaga yetkazar ekan, farzandining huzur-halovatini, rohatini, iqbolini ko‘rishsin, xalqning og ‘irini yengil qiladigan shaxs bo‘lib yetishsin kabi ko‘pga va uzoqqa mo‘ljallangan tilaklar birgina shu ibora hikmatda o‘z jamuljamini topgan.
Mo‘ysafidlar, ota-onalar farzandlarining duoyi jonini qilisharkan, “oy borib omon qaytgin”, deya kaftlarini yuzlariga surtib, fotiha tortishadi. “Omad yor bo‘lsin, olginu oldirmagin, to‘rt muchang sog ‘ bo‘lsin, xudo o‘z panohida asrasin, chor yorlar madadkor bo‘lsin” tilaklari ham shu holatlarda qo‘llanilishi mumkin.


Milliy urf-odatlar va an’analar

Biz qadimda ajdodlarimiz ham bizlarning yoshimizda turli-tuman bayramlar, marosimlar o‘tkazganliklarini yaxshi bilamiz. Albatta, bu bayramlar mavsum va marosimlar bilan bog ‘liq bo‘lgan. Ma’lumki, bahor uyg ‘onish fasli, tabiatning yangilanishi, gulchechaklarning dunyo yuzini qayta ko‘rishi davri. Qadimda bolalar avvalo boychechak, so‘ng binafsha, qoqigul, tolbargak ochilib, yaproq yozishini bayram qilishgan.

Hovli to‘yida qishloqdoshlarning, qarindosh-urug ‘larning katta hashari bilan qurilgan yangi imoratga ko‘chib kirilgach, xudoyidan keyin maxsus to‘y qilingan. Bu to‘y ham ko‘proq kuz yo qishda o‘tkazilgan. Hovli to‘y munosabati bilan yanada shinam, ko‘rkam, orasta, xonakilashgan. Hovli to‘yidan keyingina yangi imorat o‘zlashtirilgan, unda yashashga o‘rganilgan, kirishilgan. Bu to‘y ham nikoh to‘yidek oila uchun eng baxtiyor, tantanavor marosimdir. Boshpana, imorat hovlilik yosh oila endi oyoqqa turib olgan. Barqaror, qabila, qishloq, elatning kori xayriga yaraydigan mustahkam qo‘rg ‘on sanalgan.
Hayitlar qadimiy diniy bayram bo‘lib, ularning tarkibiga kirgan ko‘pgina marosimlar islomdan oldin ham xalq taomilida bo‘lgan. Islom ularni omuxtalab, o‘z qonunlarini qo‘shib, hayit-bayramlarining umrini uzaytirgan. Hayitning ikki xili mavjud bo‘lib, xalqimiz bu bayramlarga azaldan amal qilib keladi. Birinchisi-Qurbon hayiti, Katta hayit deb ataladi. Uning oldidan ikki kun qolganda, arafa kunlari nishonlanadi. Yolg ‘on arafa, 1 kun qolganda chin arafa, uchinchi kuni esa Hayit bayram qilinadi.