3-мaвзу: меҳнaт бозори: моҳийaти,СҲaкллaнисҳи вa ривожлaнисҳи мaвзуси тaқдимоти

3.2. Меҳнат бозорининг шаклланиши шарт-шароитлари ва турлари

Ўзбекистонда меҳнат бозорини шакллантириш борасида «Аҳолининг иш билан бандлиги тўғрисида»ги Қонун (1992 йил) ҳамда Ўзбекистон Респуб­ ликасининг Меҳнат Кодекси (1996 йил) муҳим ҳуқуқий асос ҳисобланади. Мазкур қонун ҳужжатларида ишсизлик, иш билан бандлик шаклини танлаш ҳуқуқи, ишсизликдан ижтимоий ҳимоя қилиш кафолатлари еътироф етилган
«Аholini ish bilan taʼminlash toʼgʼrisida»gi Oʼzbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq, davlat boshqaruv organlari mehnat resurslaridan samarali foydalanish hamda ularning ish bilan bandligini taʼminlash sohasida quyidagi vakolatlarga ega:
– меҳнат бозорини барпо етиш ва ривожлантиришни таъминловчи тузил-мавий, молиявий, кредит, инвестиция ва солиқ сиёсатини амалга оширишга доир тадбирларни ишлаб чиқиш;
– иқтисодиёт тузилишини таҳлилий тадқиқ етиш, меҳнат бозори ҳолати ҳамда аҳолини иш билан таъминлаш соҳасидаги ҳолатнинг истиқболини белгилаш, бу соҳада давлат статистика ҳисоби ва ҳисоботини юргизиш;
– аҳолини иш билан таъминлаш дастурларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
– фуқароларнинг иш билан таъминланиши соҳасидаги ҳуқуқий ва қонуний манфаатларини давлат томонидан тегишли равишда кафолатланишини, шунингдек, ҳимоя қилинишини таъминлаш;
– қўшимча иш жойлари яратилишига, меҳнат шароитлари яхшиланишига кўмаклашиш.
Меҳнат бозорининг шаклланиши учун иқтисодий, ижтимоий ва ҳуқуқий шарт-шароитлар мажуд бўлиши керак.
1.Меҳнат бозорининг иқтисодий шарт-шароитлари қуйидагиларга асосланади
– иқтисодий еркинлик асосида ишлаб чиқариш воситаларига, шу жумладан, йерга хусусий мулк ҳуқуқи қўйилган иқтисодиётнинг еркинлаштирилиши;
– меҳнат қилиш еркинлиги, яъни ҳар бир шахс учун қаерда, қачон ва қайси иш билан машғул бўлиш имконияти; меҳнат қилиш еркинлиги, мажбурий меҳнатнинг тақиқланиши (миллий қонунчиликда белгилаб қўйилган ҳолатлар истисно қилинган ҳолда);
– тадбикорлик фаолиятининг еркинлиги; бунда ҳар бир шахсга ўз шахсий бизнесини очиш ёки бошқалар билан биргаликда тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш имконияти кафолатланган бўлиши керак.
2. Меҳнат бозорининг ижтимоий шарт-шароитлари жамиятда ижтимоий тенгсизлик мажудлигини назарда тутади ва меҳнат бозорида рақобатдош бўлмаганларнинг (хотин-қизлар, ёшлар, ногиронлар, катта ёшдагилар), шунингдек, ишсизларнинг ижтимоий ҳимоя қилиниши кафолатланишига йўналтирилган бўлишига асосланади.
3. Юқоридагиларга асосланган ҳолда, меҳнат бозори ўзининг субъектлари, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари, конъюнктураси ва инфратузилмасини қамраб олади