3-mavzu. Ishlab chiqarish (hizmat ko’rsatish) korxonasining biznes – rejasi reja

3.3.Biznes-reja strukturasi
Bundan oldingi materiallar shundan dalolat beradiqi, biznes-reja bu odiiy bir xujjat emas. U korxonaning qonstitutsion asosini tashkil etib, uning ishlab chiqarish biznesini, kelgusida rivojlanish strategiyasini belgilab beradi. korxona strategiyasi esa, ma’lumki, turli xil bo’ladi: kimdir maxsuldor, ya’ni ishlab chiqarish strategiyasini afzal ko’rsa, boshqalarga moliyaviy strategiya ko’proq tugri keladi. Bozorga yangi maxsuldor goya bilan kirishga xarkat qilayotgan yangi korxona va firmalar odatda moliyaviy strategiyaga katta e’tibor qaratadilar. Bozorda ma’lum ma’noda barqaror uringa ega bo’lgan boshqa korxonalar esa asosiy e’tiborni ishlab chiqarish strategiyasiga qaratadilar.
Hamma korxonalar bir xil emasligi sababli ularning xar biri uchun biznes- rejani ishlab chiqish bo’yicha detalli tavsiya berishning imkoni yuq. SHunday bo’lsada, zamonaviy iqtisodiyot fanida biznes-rejaning taxminiy strukturasi ishlab chiqilgan.
Keltirilgan variantlardan qurinib turibdiqi, biznes-rejaning kat’iy tartibga solingan tuzilmasi mavjud emas. Biroq biznes-rejalarning xar bir turi uchun xarakterli bo’limlar mavjud bo’lib, ularda tanlangan biznes (ishlab chiqarish) qontseptsiyasi, taklif qilinayotgan maxsulot yoki xizmatning o’ziga xosliklari, marketing va menejment, risqni baxolash, moliyaviy ta’minot va natijalar aks ettiriladi. Qabul qilingan xar bir biznes-reja tuzilmasi quyidagi savollarga javob berishi lozim: ishlab chiqarishni nimadan yoki qanday boshlash kerak, ishlab chiqarishni qay tarzda samarali tashkil qilish mumkin, ilq daromad (foyda) qachon olinadi, investorlar va kreditorlar bilan qanchalik tez xisob-kitobi qilish mumkin, risq darajasi va uni kamaytirish imkoniyatlari qanday.
Biznes-rejaning xar bir bo’limi uz mazmuniga, ko’rsatkichlar tizimi va ularni xisob-kitobi qilish usullariga ega bo’ladi. Biroq, bu biznes-rejaning yaxlit va to’liqligiga putur yetqazmaydi. Barcha bo’limlar o’zaro bog’liq bulishi xamda korxonaning potentsial ishlab chiqarish imkoniyatlarini amalga oshirishga xizmat qilishi lozim. Biznes-rejaning bo’limlarini mazkur qo’llanmaning mos keluvchi boblarida aloxida ko’rib chiqishni nazarda tutamiz. Bozor munosabatlari sharoitlarida qonun maqomiga ega bulmasligi xamda bozordagi vaziyatga bog’liq bo’lgan xolda turli o’zgarishlarga uchrashi, iste’molchilarning xali qondirilmagan extiyojlariga moslashtirilishi lozim. Biroq bun tarzda qayta ko’rib chiqish xar bir xolatda jidiy ravishda yetarlicha asoslab berilishi zarur.
Aytish kerakki, shurolar davrida amal qilgan iqtisodiyotdan farqli ularoq, zamonaviy biznes-rejalarda asosiy e’tibor moliyaviy-iqtisodiy, undan keyin esa ilmiy-texnik va texnologiq muammolarga qaratiladi, garchi ilmiy-texnik va texnologiq muammolarsiz xech bir korxona, xech bir biznes kungildagidek rivojlana olmasada. SHu sababli biznes-rejalarda ilmiy-texnik muammolarga xam yetarlicha e’tibor qaratilishi, ular umumiy jixatdan aks ettirilishi lozim.