3. Mavzu: Foydali qazilamalarni boyitish ko‘rsatkichlari

Jadval 15. Oqim xarakat tezligining uning qatlami chuqurligiga bog‘liqligi

Xarakat nomi	Qatlam chuqurligiga qarab, (sl) oqim tezligi m/s
	0,5	1,0	2,5	10	20
Laminar	 0,07	 0,04	 0,018	 0,005	 0,0018
Turbulent	 0,42	 0,22	 0,11	 0,02	 0,011

Ko‘p xollarda gravitatsion boyitish dastgohlarida oqim qalinligi 0,5 sm. dan 10(20) sm. gacha oqimning tezligi esa 1 (2) m/s. gacha bo‘lib, bo‘tananing xarakat maromi turbulent bo‘ladi.

Turbulent marom
Turbulent maromda xarakatlanayotgan oqimning gidrodinamik xususiyatlari (tezligi, bosimi, qovushqoqligi) o‘zgaruvchan bo‘ladi.
Oqimning chuqurligi bo‘yicha uning o‘rtachalashtirilgan tezligini ifodalovchi nazariy tenglama yo‘k, chunki qiyalikda turbulent maromda suyuqlik oqishi, dumalashi, pastga, yuqoriga, oldinga va orqaga qarab xarakatlanishi mumkin. Oqimning turbulentltk darajasi suyuqlik oqayotgan tekislikning g‘adir-budirligiga bog‘liq.
Qiya novda xarakatlanayotgan oqimning o‘rtacha tezligini SHezi tenglamasi bilan aniqlash mumkin:
, m/s (36)
Bu erda: S-koeffitsient; suv uchun ifoda Bilan aniqlanadi.
n- tekislikning g‘adir-budirlik koeffitsienti, silliq yuza uchun n=0.01; o‘ta notekis yuza uchun 0,02;
R – oqimning gidravlik radiusi, m (R – oqim qirqimi qiymatini namlash perimetriga nisbati).
i=sin  - oqim qiyaliligi.