3-мавзу. Демографик таркиблар ва унинг таҳлили 1-маъруза машғулоти

1.Ёш аккумуляцияси ва уни бартараф этиш усуллари

2.Демографик тўлқин ва демографик дивиденд

3.Демографик босим ва уни аниқлаш

1-режа.Ёш аккумуляцияси ва уни бартараф этиш усуллари

• Аҳолини такрор ҳосил қилиш аҳолининг табиий ва механик ҳаракати натижаси эканлигини ҳисобга олган ва баланс усулидан фойдаланган ҳолда демографик баланс тузиш мумкин

Ҳудудий бир-ликлар (аҳоли гуруҳлари)	Давр боши-даги аҳоли сони	Аҳолининг умумий мут-лақ ўсиши	Шу жумладан		Давр охири- даги аҳоли сони
			табиий ўсиш	миграция ўсиши
---------- ----------
Жами

Демографик баланс
Демографик баланс кўрсаткичларнинг мантиқий ўзаро боғлиқлиги асосига қурилган. Ўрганилаётган давр бошидаги аҳоли сонига аҳолининг умумий мутлақ кўпайиши қўшилса, давр охиридаги аҳоли сони келиб чиқади.
Маълумки, туғилиш ва ўлим сони ўртасидаги фарқ табиий ўсиш, иммиграция ва эмиграция ўртасидаги фарқ миграциянинг ўсиши ёки миграция сальдоси, деб аталади. Табиий ўсиш билан миграция ўсиши йиғиндиси аҳолининг умумий ўсишини, яъни ўрганилаётган даврда ҳудуддаги аҳоли сони қанчага кўпайганлигини кўрсатади.
Аҳолининг табиий ва миграция ҳаракатини аҳоли такрор ҳосил қилинишининг натижали кўрсаткичлари жадвали тарзида ифода этиш мумкин

Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда баланс тенгламасини қуйидагича ифодалаш мумкин:

• Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда баланс тенгламасини қуйидагича ифодалаш мумкин:
• ΔP=ΔR+ΔM,
• бу ерда: ΔP= P(t)-P(o) – аҳоли умумий сонининг кўпайиши;
• ΔR=B(0,t) – D(0,t) – аҳолининг табиий ўсиши;
• ΔM=I(0,t)-E(0,t) – миграция ўсиши.

Агар аҳолининг сони кўпаяётган бўлса, аҳоли сонининг умумий ўсиши ижобий, аксинча. Камаяётан бўлса, нисбий бўлиши мумкин. Агар аҳолининг сони нисбатан узоқ вақт давомида барқарор камайиб бораётган бўлса, у ёки бу мамлакат ёки минтақанинг қирилаётганлиги тўғрисида гап боради.
Демографик баланс аҳолини рўйхатга олиш оралиқларида аҳоли сони ва ёш таркибини баҳолаш услубиятининг асосини ташкил этади. Аммо демографик ҳодисалар ва миграциянинг жорий статистика ҳисоби камчиликлардан холи эмас. Шунинг учун демографик тенгла-мадан аҳолини ҳисобга олишдаги хатолар миқдори ва манбаларини аниқлашда ҳам қўлланилади.