|
3.1. Demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va mamlakatni
modernizatsiya qilish.
Dunyo bo‘ylab chuqurlashib borayotgan globallashuv sharoitida shakllanib borayotgan tashqi konyunktura hamda keskin raqobat muhiti mamlakatimiz oldiga yangidan-yangi talablarni qo‘ymoqda. Endilikda zamonaviy demokratik davlatni barpo etish, inson huquq va manfaatlari eng oliy qadriyat darajasiga yetgan jamiyatni shakllantirish yo‘lida istiqlol yillarida erishilgan yutuqlar va orttirilgan tajribani tahlil qilish hamda rivojlangan xorijiy mamlakatlar tajribasini chuqur o‘rganish asnosida mamlakatimiz demokratik taraqqiyotini yanada jadallashtirishning eng muhim yo‘nalishlari va aniq marralarini belgilash zarurati paydo bo‘lmoqda.
Bugungi kunda yurtimizda belgilab olingan islohotlar strategiyasi izchillik bilan davom ettirgan holda, yangi sifat darajasiga ko‘tarish jarayoni kechmoqda. Ya’ni mamlakatimizni taraqqiy ettirish, demokratlashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish yurtimiz aholisi uchun farovon hayot asoslarini mustahkamlash uchun muhim bo‘lgan navbatdagi strategik zaminlar vujudga keltirilmoqda.
Davlat taraqqiyotining yangi davri va bosqichi, eng avvalo, davlat boshqaruvi tizimini bugungi va ertangi kun talablaridan kelib chiqib, yanada takomillashtirishni taqozo etadi.
Vakillik demokratiyasi tugal ravishda ta’minlanishi uchun xokimiyatning barcha tarmoqlarini xalq bilan, fuqarolar bilan shaffof ravishdagi uzluksiz muloqoti, ya’ni fuqarolarning manfaatlarini ro‘yobga chiqarish, qondirish, ularni rozi qilish borasidagi munosabatlar ham keng ko‘lamli ravishda amalga oshirib borilishi zarur. Ushbu jarayonda davlat xokimiyati bilan uning manbai bo‘lgan xalq o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlik real ta’minlanadi. Faqat mana shunday vaziyatdagina xalq xokimiyatchiligining asosiy prinsiplari ishlaydi. Shu munosabat bilan ta’kidlash joizki, keyingi vaqtlarda jamiyatimizda davlat bilan xalq o‘rtasidagi munosabatlarning uyg‘unligini ta’minlash borasidagi ishlarni yanada kuchaytirishga ehtiyojlar sezila boshlagan edi.
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, “Biz keyingi paytda odamlar bilan muloqot qilishni unutib qo‘ydik. Ularning ichiga kirib, ochiq samimiy gaplashish, dardini eshitish bizning faoliyatimizda, afsuski, oxirgi o‘ringa tushib qoldi....
Bizning asosiy maqsadimiz “Xalq qabulxonalari”ga qilingan hech bir murojaat e’tiborsiz qolmaydigan tizimni yaratishdan iborat. Muxtasar aytganda, odamlarning dardini eshitish, ular bilan ochiq muloqotda bo‘lish, og‘irini yengil qilish – aholining davlat va jamiyatga ishonchini mustahkamlashga xizmat qiladi”1.
2016 yilning 28 dekabrida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini tubdan takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonini qabul qilinishi mamlakatimiz siyosiy-ijtimoiy hayotida nihoyatda ulkan ahamiyatga molik bo‘ldi. Ushbu farmonda aholining eng dolzarb muammolarini hal etish, jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqish bilan bog‘liq ishlarni sifat jihatidan yuksak darajaga ko‘tarish, bu borada kafolatli va demokratik mohiyatga ega bo‘lgan yangi tizimni joriy etish vazifalari belgilab berilgandir. Jumladan, “O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Xalq qabulxonasi - O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti devoni ishlar boshqarmasining Fuqarolar qabulxonasi negizida; O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Xalq qabulxonalari - Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida, shuningdek har bir tuman va shaharda (tumanga bo‘ysunuvchi shaharlardan tashqari); O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining virtual qabulxonasi”2 tashkil etildi.
Mazkur qabulxonalarining asosiy vazifasi sifatida aholi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqotni tashkil etish, uning huquq va erkinliklarini hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilish va kafolatli ro‘yobga chiqarish, kabi muhim masalalar belgilab qo‘yildi.
Xalq qabulxonalarining barcha hududlarda ish boshlagani, xalq bilan keng miqyosda muloqot olib borilayotgani davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiq-oshkoraligini ta’minlash bo‘yicha olib borilayotgan ishlarni yangi bosqichga olib chiqdi. Mamlakatimiz aholisi, fuqarolarimizning qonuniy manfaatlari, talab va ehtiyojlarini kafolatli qondirish maqsadida Prezidentimiz tomonidan mamlakatimizning barcha tuman va shaharlarida “Xalq qabulxonalari”ni tashkil etish va uning samarali faoliyatini yo‘lga qo‘yish borasidagi taklifni ilgari surilishi, davlat bilan xalq o‘rtasidagi munosabatlarni demokratik asoslarini mustahkamlashning zamonaviy va ishonchli mexanizmlarini joriy qilishning namunasi bo‘ldi.
Yurtimizda bugungi kunda amalga oshirilayotgan islohotlarning markaziga “inson manfaatlarini har tomonlama ta’minlash” vazifalari qo‘yilmoqda. Bu esa zamonaviy demokratik taraqqiyotning bosh yo‘nalishni tashkil qildi. Ana shu dolzarb masalaladan kelib chiqib, mamlakatimizda 2017 yilni “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yo‘li”, deb e’lon qilinishi demokratiyaning eng muhim tarkibiy qismi bo‘lgan xalq hokimiyatchiligini kafolatli ro‘yobga chiqarilayotganidan dalolatdir.
Halq bilan muloqot bu – fuqarolarning va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini tubdan takomillashtirish, aholi bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yishning yangi samarali mexanizmlari va usullarini joriy etish, barcha darajadagi davlat hokimiyati organlari rahbarlarining aholi oldida hisobot berishi tizimini amaliyotga joriy etish, shu asosda xalqning davlat hokimiyatiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlashga qaratilgan boshqaruvning yangi shaklidir.
Ta’kidlash joizki, Davlatimiz rahbari tomonidan 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan Harakatlar strategiyasida mujassam bo‘lgan ustuvor yo‘nalishlar xalqimiz tomonidan qizg‘in muhokama qilindi. Muhokamalarda aholining keng qatlamlari, jamoatchilik va ishbilarmon doiralar vakillari, davlat organlarining rahbarlari va mutaxassislari yuksak faollik ko‘rsatib, mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlarga alohida qiziqish va daxldorlikni namoyon qildilar.
Loyihalarni muhokama uchun turli axborot maydonlariga joylashtirildi. Xususan, “Qonun hujjatlari ta’sirini baholash tizimi” (regulation.gov.uz) internet portalida bir oy davom etgan jamoatchilik muhokamasi natijalariga ko‘ra 1 310 ta taklif va mulohaza kelib tushdi. Ular asosida Davlat dasturining 41 ta bandi qayta ko‘rib chiqildi3.
2017 yil 7 fevral kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-sonli Farmoni qabul qilindi. Mazkur Farmon bilan 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi tasdiqlandi. Harakatlar strategiyasining bosh maqsadi etib yurtimizda olib borilayotgan islohotlar samarasini yanada oshirish, davlat va jamiyatni har tomonlama jadal rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish, mamlakatimizni modernizatsiya qilish hamda hayotning barcha sohalarini liberallashtirish bo‘yicha ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirish belgilandi. Bular quyidagilar:
1. Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish.
2. Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish.
3. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish.
4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish.
5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish.
Harakatlar strategiyasiga muvofiq, davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirishning ustuvor vazifalarini amalga oshirish maqsadida:
• Davlat hokimiyati tizimida Oliy Majlisning roli oshirilib, uning mamlakat ichki va tashqi siyosatiga oid muhim vazifalarni hal etish va ijro hokimiyati faoliyati ustidan parlament nazoratini amalga oshirish bo‘yicha vakolatlari yanada kengaytirildi, davlat va jamiyat hayotida siyosiy partiyalarning roli kuchaytirildi.
Jumladan, Davlatimiz rahbari taklifi hamda Oliy Majlis palatalari Kengashlarining qo‘shma qaroriga muvofiq, har oyda 10-12 kun davomida deputat va senatorlar o‘zlari saylangan hududlarda davlat hokimiyati organlari faoliyatini o‘rganib, tegishli rahbarlarning hisobotini xalq deputatlari Kengashlari sessiyasi muhokamasiga kiritishi hamda xulosalar berishi mexanizmlari joriy etilmoqda. Bunda davlat hokimiyatini isloh qilish, xalq bilan samarali muloqotni ta’minlash eng muhim vazifa bo‘lmoqda.
Senatorlar birinchi marta ichki ishlar vazirining mamlakatda jinoyatchilikka qarshi kurash va huquqbuzarlikning oldini olish bo‘yicha qilinayotgan ishlar haqidagi isobotini eshitdilar va natijasi bo‘yicha zarur kompleks chora-tadbirlar ko‘rildi.
Toshkent shahrida tumanlar darajasida xalq deputatlari kengashlari ta’sis etildi. Natijada, Toshkent shahri aholisi ham o‘z vakillari – deputatlar orqali tumanlarni boshqarishda ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ldi.
Fuqarolarning kafolatlangan mehnat huquqlarini ta’minlash, Yoshlar hamda Oila va ayollar masalalari bo‘yicha Parlament komissiyalari tashkil etilib, ular tomonidan milliy va xalqaro hamkorlik doirasidagi dolzarb masalalarni ochiq muhokama etishda sezilarli darajada faollik ko‘rsatildi.
Parlament va ijroiya hokimiyatining hamkorligi ham o‘ziga xos tarzda kuchaytirildi, buning amaliy tasdig‘i sifatida Vazirlar Mahkamasining Oliy Majlis palatalaridagi doimiy vakili lavozimi ta’sis etildi va uning huquqiy maqomi belgilab berildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020 yil 24 yanvardagi Oliy Majlisga Murojjatnomasida “Har bir deputat Xalq qabulxonalari bilan doimiy ishlab, o‘z hududida yashayotgan aholi muammolarini yechishda faol ishtirok etishi, odamlarning dardu tashvishlarini tinglashi” taklifi ilgari surildi4. Bu esa deputatlar o‘z saylovchilariga bergan va’dalari ustidan chiqishiga, xalqning ishonchini qozonishiga xizmat qiladi.
Parlament nazoratining ta’sirchan shakllaridan biri bo‘lgan Davlat byudjetini qabul qilish va uning ijrosini ko‘rib chiqish amaliyotini yuqori professional darajada yo‘lga qo‘yish uchun Oliy Majlis qoshida Davlat byudjeti boshqarmasini tashkil etildi.
Hozirgi kunda Konstitutsiyaga muvofiq, parlament Bosh vazirni tasdiqlaydi. Lekin vazirlarni lavozimga qo‘yishda qatnashmas edi. Shuning uchun Hukumat a’zolari parlament oldida mas’uliyatni yetarli darajada his etamasdi. Shu munosabat bilan davlatimiz rahbarining tashabbusi bilan 2019 yilda Vazirlar Mahkamasi a’zolarini Oliy Majlis tomonidan tasdiqlash amaliyoti kiritildi.
Ayni vaqtda joylardagi mahalliy kengashlarda ham viloyat va tuman idoralari rahbarlarini tasdiqlash bo‘yicha mana shunday amaliyot joriy etildi. Xalq deputatlari kengashlarining joylardagi dolzarb muammolarni hal etishdagi roli oshirildi. Mahalliy hokimiyat organlari rahbarlarining hisobotlarini eshitish tizimi yangicha, xalqchil ko‘rinishda amalga oshirilishi yo‘lga qo‘yildi.
Mahalliy hokimiyat organlarining vakolat va mas’uliyatini qayta ko‘rib chiqildi, ularning mustaqilligini yanada oshirildi. Shahar hokimi va tuman hokimlariga moliya, iqtisodiyot, investisiya, qurilish, uy-joy va kommunal xizmat sohalari rahbarlarini tayinlash vakolati berildi.
Hokimning ayni vaqtda xalq deputatlari Kengashi raisi sifatida faoliyat ko‘rsatishiga doir tartib bekor qilindi.
• “Elektron hukumat” tizimi takomillashtirildi, davlat xizmatlari ko‘rsatishning sifati yuksaltirildi.
2017 yilning o‘zidayoq davlat xizmatlarini ko‘rsatishning sifati va samaradorligini oshirish, iqtisodiyotda davlat institutlarining nazorat funksiyalarini kamaytirish, davlat va xususiy sektorlarning o‘zaro foydali hamkorligining zamonaviy shakllarini yanada takomillashtirish bo‘yicha bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.
• Jamoatchilik boshqaruvi tizimi takomillashtirildi, xalq bilan muloqotning samarali mexanizmlari joriy etildi, shuningdek mahalla institutining jamiyat boshqaruvidagi o‘rni va faoliyat samaradorligi oshirildi.
Albatta ko‘rilayotgan chora-tadbirlar aholi hamda tadbirkorlik sub’ektlarining davlat institutlari bilan hayotiy muhim masalalar bo‘yicha o‘zaro aloqalarini tashkil etishi uchun keng imkoniyatlar ochmoqda, shuningdek xalq bilan muloqotning samarali mexanizmlarini joriy qilishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
“Mening fikrim” maxsus internet portali orqali jamoaviy murojaatlarni amalga oshirish tartibi joriy etildi.
Mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy hayotiga oid va jamoatchilikda alohida qiziqish uyg‘otadigan o‘ta muhim masalalarga doir qarorlarni davlat organlari tomonidan qabul qilinishida majburiy tartibda jamoatchilik bilan maslahatlar, jamoatchilik eshituvlarini o‘tkazish amaliyotini joriy etish dolzarblik kasb etmoqda.
Jamoatchilik nazoratini yanada kuchaytirish, davlat va jamiyat o‘rtasida o‘zaro yaqin hamkorlik o‘rnatish maqsadida 2020 yilning 16 aprelida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi jamoatchilik palatasini tashkil etish to‘g‘risida”gi PF-5980-sonli Farmoni qabul qilindi.
Umuman olganda, davlat va jamiyat boshqaruvini demokratlashtirish va modernizatsiyalash umume’tirof etilgan demokratik prinsiplarga, qonun ustuvorligi, davlat hokimiyati va boshqaruvini erkinlashtirish, davlat hokimiyatini tashkil etishda hokimiyat bo‘linishi prinsipi, adolat, inson erkinligi va manfaatlari ustuvorligi, saylovlar, ko‘ppartiyaviylik kabi mezonlarga asoslanganligi bilan xarakterlanadi. Uni amalga oshirishda har bir xalq, mamlakatning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘li, milliy ma’naviy xususiyatlari, milliy davlatchiligi negizlari bilan bog‘liq xususiyatlari ham hisobga olinishi, hurmat qilinishi demokratiya talablariga mos keladi.
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi yaqin istiqbolda mamlakatning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy-g‘oyaviy sohalarida amalga oshirilishi zarur bo‘lgan dasturiy mo‘ljallarni belgilab berdi. Bu mustaqil taraqqiyot yo‘limizni aniq maqsadlar orqali ifoda etadi hamda demokratik qadriyatlarni yanada chuqurroq hayotimizga singdirishda, demokratik fuqarolik jamiyatini qaror toptirishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
