3-mаvzu. Buxgalteriya balansi, schyotlar tizimi va ikki yoklama yozuv

3.6-jadval
Yakuniy balans

Aktiv	Summa, so‘m	Passiv	Summa, so‘m
Asosiy vositalar (+500000)	1812600	Ustav kapitali .	1448960
Materiallar (-8600)	15600	Rezyerv kapitali (+500000)	500000
Asosiy ishlab chiqarish (+8600)	52450	Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha hisoblashuvlar (-14500)	25390
		Budjet Bilan hisob-kitoblar (+14500)	14500
Hisob-kitob schoti(-13900)	120500	Mol yetkazib beruvchilar(-13900)	12300
Balans	2 001150	Balans	2 001150

To‘rtinchi tip o‘zgarish uchun ya'ni o‘zgarish aktivdagi moddalarda ham, passivdagi moddalarda ham kamayish tomonga sodir bo‘lganda matematik model quyidagicha tuziladi:
, (4)
Bu model; aktiv va passiv moddalari bir xil summaga kamayganda, shu summaga aktiv va passivdagi summalar yig‘indisi ham kamayadi, aktiv va passiv tengligi esa buzilmaydi deb o‘qiladi.
Demak, xo‘jalik muomalalari ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan to‘rt tip o‘zgarishlarni yuqorida ko‘rib chiqilgan to‘rtta matematik model orqali ifodalash mumkin ekan.
Ko‘rib chiqilgan to‘rtta xo‘jalik muomalasi balansda ro‘y beradigan barcha o‘zgarish turlari uchun misol bo‘la oladi. Demak, korxonada qancha xo‘jalik muomalasi sodir bo‘lishidan qat'iy nazar, ular to‘rt tipga bo‘linadi: