3-mavzu: borliq

FALSAFA TARIXIDA BORLIQ MUAMMOSI. «Borliq» kategoriyasi falsafa paydo bo‘lishi bilan shakllangan va izchil nazariy qiziqish predmetiga aylangan bo‘lsada, dunyo haqida odamlar ancha oldinroq fikr yurita boshlaganlar va bu tasavvurlar ko‘p sonli afsonalar va miflarda bizgacha etib kelgan.
Hozirgi zamon falsafiy adabiyotlarida “borliq” tushunchasini tor va keng ma’noda qo‘llash hollariga duch kelamiz. Tor ma’noda “borliq” ongga bog‘liq bo‘lmagan ob’ektiv olam, keng ma’noda - bu barcha mavjud narsalardir.
Borliq muammosini falsafiy anglab etishga ilk urinishlar miloddan avvalgi birinchi ming yillikda vujudga kelgan qadimgi hind va qadimgi xitoy falsafalaridayoq kuzatiladi.
Qadimgi Hindiston mutafakkirlari borliq sirining tagiga etishga harakat qilar
ekanlar, quyosh tunda qaerga ketadi, yulduzlar kunduzi qayoqqa yo‘qoladi kabi savollarga javob topishga uringanlar va bu tasavvurlarni insoniyatga ma’lum bo‘lgan eng qadimgi kitob – Rigvedalarda aks ettirganlar.
“Rigveda”da aytilishicha, olamning paydo bo‘lishida “asat”deb ataluvchi ibtido bosh rolni o‘ynagan. “Asat” imkoniy borliq, ya’ni “yo‘qlik” demakdir. “Asat” asta-sekin “sat”(”mavjudlik”)ka aylangan.