3-Mavzu Asosiy elektr kattaliklar (zaryad, tok, kuchlanish, energiya, quvvat) va ularning o‘zaro munosabatlari. Elektr sxemaning asosiy passiv elementlari

Rezistor (ba`zan rezistiv element, rezistiv qarshilik, Omik qarshilik degan nomlari ham uchraydi) deb, elektr energiyasi sarflanib, uning xususiyatlari U=Ri yoki i=GU bog‘lanishlar bilan ifodalangan elementga aytiladi (2.1-rasm). Bunda R- qarshilik va G- o‘tkazuvchanlik deb nomlangan proportsionallik koeffitsientlari. 2.1-rasmda ularning sxemalarda belgilanishi keltirilgan. R va G o‘zgarmas bo‘lganda chiziqli (2.1a-rasm) va aksincha, R va G lar tok yoki kuchlanishga bog‘liq o‘zgarganda nochiziqli (2.1b-rasm) qarshilik yoki nochiziqli o‘tkazuvchanlik deyiladi. 2.1d-rasmda mos ravishda ularning VAX lari keltirilgan.

2.1-rasm. Rezistorlar ((a)-chiziqli, (b)-nochiziqli) va ularning VAXsi (d).
Elektromagnit energiyani zahiralash xossasiga ega bo‘lgan, fizik xususiyatlari tenglama bilan ifodalanuvchi induktiv g‘altakning ideallashtirilgan elementi induktivlik elementi (yoki induktivlik) deyiladi. L proportsionallik koeffitsiyenti induktivlik deyiladi va Genri [H] o‘lchov birligiga ega. 2.2-rasmda chiziqli induktivlikning belgilanishi hamda bog‘lanishlar keltirilgan.

2.2-rasm. Chiziqli (a) va nochiziqli (b) induktuvlik elementi va ularning veber-amper xarakteristikalari (d).
Elektr energiyasini zahiralash xossasiga ega bo‘lgan, fizik xususiyatlari q=Cu tenglama bilan ifodalanuvchi kondensatorning ideallashtirilgan elementi sig‘im elementi deyiladi. C proportsionallik koeffitsiyenti sig‘im deyiladi va Farada [F] o‘lchov birligiga ega. 2.3-rasmda chiziqli (a), nochiziqli (b) sig‘imning belgilanishi hamda q=Cu bog‘lanishlar keltirilgan.

2.3-rasm. Chiziqli (a) va nochiziqli (b) sig‘im elementi va ularning xarakteristikalari (d).