3-mavzu. Amir temur va temuriylar davridagi iqtisodiy g’oyalar va iqtisodiy siyosat

Birinchi qismda yagona davlat barpo etish, uni mustahkamlash, qo`shni 27 yurt va mamlakatlarni zabt etish masalalari yoritilgan.
Ikkinchi qismda sohibqiron nomidan aytilgan o`ziga xos vasiyat, pand-nasihat, turli sohalardagi, shu jumladan ijtimoiy-iqtisodiyotga oid fikr-mulohazalar keltirilgan.

• Amir Temur mamlakatda gadolar bo`lmasligi kerak, degan qoidaga amal qilgan va uning yo`lini ham belgilab bergan.
• Gadolarning barchasi to`plangan va ularga bir yillik kerakli yemish, kiyim-kechak berilgan.
• Ularni biror foydali ish bilan shug`ullanishga jalb etilgan.

• Ko`pchilik gadoylikni tark etib, biror faoliyat bilan kun ko`rgan.
• Gadoychilikni tark etmaganlar qul qilib sotilgan yoki mamlakatdan chiqarib yuborilgan.

• A.Temur vafotidan keyin Shohruh va Ulug`bek podsholigi davrida iqtisodiyot yaxshi rivojlandi.
• Qo`shni mamlakatlar bilan savdo-sotiq munosabatlari o`sdi.
• Movarounnahrda (arabcha "daryo ortidagi" mamlakat) 1428 yilda Ulug`bek tomonidan pul islohoti o`tkazildi.
• Pulning qadr-qimmatini oshirish uchun harakat qilindi.
• O`sha davrda muomaladagi fulusiy chaqa pullar yengil vaznda bo`lib, savdo rivojiga to`siqlik qilgan.

Ulug`bek
(1409-1449)
Ulug`bek
(1409-1449)

• Eski chaqalarni yangisiga almashtirildi.
• Ichki savdoning mayda mis pullarga bo`lgan talabini qondirish uchun u bir vaqtning o`zida Buxoro, Samarqand, Qarshi, Termiz, Toshkent, Shohruhiya va Andijon shaharlarida zarbxonalar tashkil etildi
• Bir xil vazndagi salmoqli fuluslarni zarb ettirib, muomalaga kiritdi.
• Faqat Buxoro zarbxonasi (poytaxt Samarqandda emas) saqlab qolindi.

• Xalq orasida «fulusi adliya» (adolatli chaqa) nomi bilan shuhrat qozongan yangi mis fuluslar mamlakatning barcha shahar va qishloqlarida keng muomalaga kiritildi.

Ulug`bek
(1409-1449)
Ulug`bek hukmronligi davrida iqtisodiy rivojlanish soliq tizimi bilan chambarchas bog`liq.
G`alla g`aram qilinmasdan avval soliq to`plash qat'iyan man etilgan, chunki dehqon hosil yig`ib olgachgina real soliq to`lash imkoniga ega bo`ladi.
Soliq aniq uch muddatda, dehqon hosili pishishiga qarab bo`lingan:
1) saraton (iyun-iyul);
2) sumbula mezon(avgust va sentabr);
3) qavs(noyabr).

• Alisher Navoiy (1441-1501) shoir va davlatning yetakchi vaziri sifatida nom qozongan.
• Navoiy o`z davrining progressiv kishisi;
• U o`z davrining siyosiy va iqtisodiy ahvolini yaxshilash, mamlakatning iqtisodiy qudratini barkamollashtirish uchun kishilarda gumanistik vatan-parvarlik xislatlarini uyg`otgan.
• Mamlakatning iqtisodiy, siyosiy qudrati mustahkamlanish, aholining ijtimoiy, moddiy ahvoli yaxshilanish, feodal urushlarga barham berilish, mamlakatda tinchlik o`rnatilishiga ishongan.

A.Navoiy

• Navoiy Husayn Boyqaroni shohlar shohi deb maqtaydi.
• Lekin Navoiy, maqtash bilan birga muhim ijtimoiy-iqtisodiy fikrlarni ham ilgari suradi.
• Hukmdorni maqtash Navoiy tomonidan qo`llanilgan taktik bir usul edi.
• Uning asosiy strategik maqsadi esa mamlakatning iqtisodiy-siyosiy ahvolini yaxshilashga, yagona markazga, markazlashgan, qudratli davlat barpo qilishga qaratilgan.
• Husayn Boyqaro hukmronlik qilgan davrda mamlakatda savdo-sotiq, hunarmandchilik va dehqonchilik yaxshi rivojlandi.