3-ma’ruza. Momentlar nazariyasi reja: Kuchning nuqtaga momenti. Kuchning oʻqqa nisbatan momenti

---

3-MA’RUZA. MOMENTLAR NAZARIYASI 

Reja: 

1. Kuchning nuqtaga momenti. 

2. Kuchning oʻqqa nisbatan momenti. 

3. Kesishuvchi kuchlar uchun Varinon teoremasi. 

 

Tayanch  iboralar  va  atamalar:  kuch  yelkasi,  kuch  momenti,  moment 

markazi, Varinon teoremasi. 

 

1. Kuchning nuqtaga momenti 

Tekislikda  ixtiyoriy  joylashgan  kuchlar  sistemasi  ta’siridagi  jismning 

muvozanatiga  doir  masalalar  yechishda  kuchning  nuqtaga  nisbatan  momenti 

tushunchasi  kiritiladi.  Berilgan  nuqtadan  kuchning  ta’sir  chizigʻiga  tushirilgan 

perpendikulyar  uzunligi  kuch  yelkasi  deyiladi.  Kuch  yelkasi  odatda  h  bilan 

belgilanadi [8].  

F kuchning O nuqtaga nisbatan momenti deb, mos ishora bilan olingan kuch  

miqdorini uning yelkasiga koʻpaytmasiga teng kattalikka aytiladi (3.1, 3.2-rasmlar): 

𝑚

0

(𝐹⃗) = ±𝐹 ∙ ℎ                                            (3.1) 

 

3.1-rasm 

 

3.2-rasm 

 

 

Kuchning momenti hisoblanadigan nuqta moment markazi deb ataladi.  

Kuchning jismga koʻrsatadigan aylanma harakat effekti uning momenti bilan 

xarakterlanadi. Bu effekt kuch miqdoriga, moment markazi va kuch orqali oʻtuvchi 

tekislikning  aylanish  yoʻnalishiga  bogʻliq  boʻladi.  Kuch  jismni  3.1-rasmdagidek 

moment  markazi  atrofida  soat  strelkasi  aylanishiga  qarama-qarshi  yoʻnalishda 

aylantirishga  intilsa,  uning  momenti  musbat;  soat  strelkasi  boʻyicha  aylanadigan 

yoʻnalishda aylantirsa, manfiy ishora bilan olinadi (3.2-rasm). 

Kuch momenti SI birliklar sistemasida Nyuton·metr (N·m) bilan oʻlchanadi. 

Kuch momenti quyidagi xususiyatlarga ega [8]:  

1. 

Kuchni oʻz ta’sir chizigʻi boʻylab ixtiyoriy nuqtaga koʻchirsak, uning 

momenti oʻzgarmaydi.  

---

2. 

Kuchning  ta’sir  chizigʻi  moment  markazidan  oʻtsa,  uning  mazkur 

nuqtaga nisbatan momenti nolga teng boʻladi (3.3-rasm).  

3. 

Kuchning O nuqtaga nisbatan momenti ΔOAB yuzining ikkilanganiga 

teng (3.4-rasm), ya’ni: 

 

𝑚

0

(𝐹⃗) = ±2𝑆

∆𝑂𝐴𝐵

                                            (3.2) 

 

 

3.3-rasm 

 

3.4-rasm