3-ma’ruza mavzu: eritmаlаr, ulаrning turlаri. Suyultirilgаn eritmаlаr хоssаsi, оsmоtik bоsim. Elеktrоlit eritmаlаr. Tuzlar gidrolizi. Ma’ruza rejasi

Boshqacha aytganda, kislota juft elektronlar akseptori, asos esa juft elektronlar donoridir. Neytrallanish reaksiyasida bu juft elektronlar xisobidan kovolent bog’lanish xosil bo’ladi.
Shunday qilib, Lyuis nazariyasiga ko’ra, faqat protonli moddalargina emas, balki protonsiz – aproton moddalar ham kislota bo’la oladi. Shunday qilib, kislota tushunchasi kengaytirildi va umumlashtirildi.


Savоl va tоpshiriqlar

1. 
   Eritmaning konsentrasiyasi deb nimaga aytiladi va qanday usullar bilan ifodalanadi?
   
2. 
   Eritmaning zichligii deb nimaga aytiladi va u qanday aniqlanadi?
   
3. 
   125g. 5%-li o`yuvchi natriy eritmasi tayorlash uchun necha gramm NaOH va necha gramm H₂O kerak? (javob: 6,25g. ).
   
4. 
   Eritma tarkibida 5 g. AgNO₃ va 120g. suv bor. Shu eritmaning foiz konsentrasiyasini xisoblang. (javob: 4%. ).
   
5. 
   500ml. 0,2 M eritma tayorlash uchun necha gramm Na₂CO₃ olish kerak? (javob: 42,4g. ).
   
6. 
   Zichligi 1,525g/sm³ga teng bo`lgan yoki 98% li H₂SO₄ eritmasining normalligini va molyarligini hisoblang. (javob: 33,80; 15,93m³. ).
   
7. 
   25,25g. suvda osh tuzi eritilib, 300ml. eritma zichligi tayorlandi. Eritmaning molyar konsentrasiyasini toping.(javob: 0,7M. ).
   
8. 
   10ml.0,2N kislota eritmasini tayorlash uchun 8ml. Eritmasining normalligini toping (javob: 0,25 N. )
   
9. 
   Ishqorning 0,1N eritmasidan 30ml-ni neytrallash uchun kislota eritmasidan 12 ml. sarflandi. Shu kislotaning normalligi qanday (javob: 0,25N. ).
   
10. 
    7.3- Tarqatma material.
    
11. 
    84g. SrCl2 6 H2O tarkibli kristalgidratni 15oCda eritish uchun 100g. suv kerak bo`lgan Eruvchanlikni erituvchi miqdoriga nisbattan foizlar bilan ifodalab, stronsiy xloridning (suvsiz tuzning) 15oCdagi eruvchanligini hisoblab toning.(javob: 37%).
    
12. 
    0oCda 1 litr suvda karbonat angidridning eruvchanligi 1,7 litrga teng. 0oCda va 5 atm. bosimda 10 litr suvda erigan karbonat angidrid massasini xisoblang. (javob: 157g.).
    
13. 
    Kislorodning 1 litr suvda eruvchanligi 20oCda 31 ml. Shu sharoitda azotning eruvchanligi esa 15,4ml ga teng. Havoda kislorod va azotning hajmlari orasidagi nisbat taqriban : = 1:4ga teng ekanligini va suv ustidagi bosim 1atm. bo`lganligini nazarda tutib, suvda erigan kislorod va azot tarkibini aniqlang. (javob: 33,5% O2 : 66,5% N2)
    
14. 
    500ml. suvda 1,8g. glykoza C6H12O6 eritilgan. Eritmaning 270C dagi osmotik bosimini xisoblang. (javob: 0,45atm. ).
    
15. 
    Shakar (C12H22O11) ning 5%li eritmasi necha gradusda qaynaydi.
    
16. 
    (javob: 100,080C. ).
    
17. 
    1500g. suvda 200g. shakar (C12H22O11) eritilgan. Hosil bo`lgan eritma necha gradusda qaynaydi. (javob: 100,20C. ).
    
18. 
    Gliserin C3H8O3 ni suvda eritib 10%li eritma tayorlangan. Uning kristallanish (muzlash) haroratini xisoblang. (javob: -2,250C. ).
    
19. 
    Agar 50g. benzolda 2g. naftalin C8H8 eritilsa, hosil bo`lgan eritma necha daraja haroratda muzlaydi. = 5,12 ; ∆tmuzl.=5,40C (javob: 3,80C. ).
    
20. 
    Konsentrasiyasi 0,5M.(molyar) glykoza C6H12O6 eritmasining 250C dagi osmotik bosimini aniqlang. (javob: 1,24mPa. ).
    
21. 
    Harorat 200C eritmaning osmotik bosimi 243,4mPa teng. Shu eritmaning molyar konsentrasiyasini aniqlang. (javob: 0,1mol/litr. ).
    
22. 
    Quyidagi moddalar suvda eritilganda qanday ionlarga dissosiasiyalanishini yozing: Ca(OH)₂ ; H₂CO₃ ; AlCl₃ ; Cr ₂(SO₄)₃ ; Ba(H₂PO₄)₂ ; AlOH SO₄ ; ZnOHCl
    
23. 
    Quyidagi asos va kislotalarning bosqichli dissosiasiyalanish teglamalarni yozing Ba(OH)₂ ; Al(OH)₃ ; H₃AsO₄ ; H₂SO₃
    
24. 
    500g suvda 5,35g KJO₃ eritilishidan hosil bo`lgan eritmaning osmotik bosimi 17,5^oC da 2,18at.ga teng Eritmadagi KJO₃ izotonik koeffisientini va shartli dissosiasiyalanish darajasini hisoblab toping (javob: i=1,63; ).
    
25. 
    200g suvda 0,01 mol Na₂CO₃ eritilishidan hosil bo`lgan eritmaning shartli dissosiasiyalanish darajasi 0,70ga teng Eritmaning muzlash haroratini aniqlang (javob: 0,22^oC).
    
26. 
    Kumush yodidning 1 l toyingan eritmasida 0,044g AgJO₃ bor. AgJO₃ ning eruvchanlik qupaytmasini hisoblang (javob: 2,4·10^-2 ).
    
27. 
    Kumush bromidning eruvchanlik qupaytmasini 3,6·10^-4ga teng Shu tuzning toyingan eritmasi 1 litrida necha gramm kumush tuzi bor.(javob: 0,5·10^-1g ).
    
28. 
    Har xil konsentrasiyali a) 0,0001M; b)0,001M; c) 0,01M Co(NO₃)₂ eritmasining dissosiasiyalanish darajasi a) 0,85; b) 0,70; c) 0,47 ga teng Har qaysi hol uchun Co(NO₃)₂ ning dissosiasiyalanish konstantasini hisoblang
    
29. 
    Eritmadagi gidroksid ionlarining kosentrasiyasi 10^-4ga teng Eritmaning pH va pOH ni hisoblab toping (javob: pH=5; pOH=5 ).
    
30. 
    HNO₃ eritmasining dissosiasiyalanish konstantasi 5·10^-4ga, dissosiasiyalanish darajasi esa 0,07 ga teng HNO₃ eritmasining molyar konsentrasiyasini hisoblang (javob: 0,1M ).
    
31. 
    Eritmadagi vodorod ionlarining kosentrasiyasi 10^-3ga teng Eritmaning pH va pOH ni hisoblang (javob: pH=3; pOH=11 ).
    
32. 
    a) AgNO₃ bilan CoCl₂ ; b) Cr(OH)₂ bilan H₂SO₄ ; c) Zn(OH)₂ bilan NaOH eritmalari orasida boradigan reaksiyalarning molekular va ionli teglamalarni yozing
    
33. 
    Quyidagi ionli teglamalar bilan ifodalangan reaksiyalarning molekular teglamalarni yozing : a) Pb²⁺ + 2J^- = ↓PbJ₂
    

1. 
   Ca²⁺ + CO₃^2- = ↓ CaCO₃
   

34. 
    Quyidagi ionli teglamalar bilan ifodalangan reaksiyalarning molekular
    

teglamalarni yozing: a) CuO + 2H⁺ = Cu⁺² + H₂O
b) Fe³⁺ + 3OH^- = Fe(OH)₃

35. 
    Quyidagi ionli teglamalar bilan ifodalangan reaksiyalarning molekular
    

teglamalarni yozing: a) NH₄⁺ + OH^- = NH₄ OH
b) H₂S + Cu²⁺ = CuS + 2H⁺

35. 
    Quyidagi reaksiyalarning molekular va ionli teglamalarni yozing
    

a) CuCl₂ + NaOH → b) BiCl₃ + H₂S →

37. 
    Quyidagi reaksiyalarning davom ettirib mos keladigan molekular
    

1. 
   teglamalarni yozing
   

a)Cd(OH)₂ + HCl → b) Cr(OH)₃ + H₂SO₄ →

37. 
    Quyidagi berilgan teglamalamalarga mos keladigan molekular
    

teglamalarni yozing: a) Ba²⁺ + CO₃ ^2- = ↓BaCO₃
b) Fe²⁺ + 2OH^- = ↓Fe(OH)₂

39. 
    18.Quyidagi eritmalar orasida boradigan reaksiyalarning molekular, to`la ionli
    

va qisqartirilgan ionli teglamalarni yozing

1. 
   Bariy karbonat va sulfat kislotasi
   
2. 
   Vismut nitrit va xlorid kislotasi
   

40. 
    Quyidagi eritmalar orasida boradigan reaksiyalarning molekular, to`la ionli
    

va qisqartirilgan ionli teglamalarni yozing

1. 
   Rux sulfid va xlorid kislotasi
   
2. 
   Qurgoshin nitrat va natriy sulfid
   

41. 
    Quyidagi eritmalar orasida boradigan reaksiyalarning olecular, to`la ionli
    

va qisqartirilgan ionli teglamalarni yozing

1. 
   Kaliy gidrokarbonat va kaliy gidroksidi
   
2. 
   Alyminiy xlorid va Kumush sulfat
   

42. 
    Quyidagi tuzlarning gidrolizning molekular va ionli teglamalarni tuzing: Na₂S, Zn(NO₃)₂, KCN, ZnCl₂, K₂CO₃ , Al₂S₃ , Al ₂(CO₃)₃
    
43. 
    a)Cr₂(SO₄)₃ bilan K₂CO₃ ; b) FeCl₃ bilan Na₂CO₃ c) CrCl₃ bilan (NH₄)₂S eritmalari o`zaro aralashtirilishida boradigan birgalikda gidrolizlanish reaksiyalarning molekular va ionli teglamalarni yozing
    
44. 
    a)2,4n Na₃PO₄; b) 0,1n CH₃COONa eritmalarning gidrolizlanish konstantalarni, gidrolizlanish darajalarini va pHni toping:
    

2,4·10^-2; 0,1 ; 13,6. 5,5·10^-10; 7,4·10^-6 ; 8,9.

42. 
    Berilgan tuzlarning qaysi birida gidrolizga uchraydi? Molekular va ionli teglamalarni yozing K₂S ; NaCl ; Li₂SO₄
    
43. 
    Quyidagi tuzlarning qaysi birida gidroliz kation bo`icha boradi? Molekular va ionli teglamalarni yozing K₂S ; ZnSO₃ ; FeCl₂
    
44. 
    Quyidagi tuzlarning qaysi birida gidroliz anion bo`icha boradi? Molekular va ionli teglamalarni yozing K₂S ; ZnSO₃ ; FeCl₂
    
45. 
    Quyidagi tuzlarning qaysi biri to`liq gidrolizga uchraydi? Molekular va ionli teglamalarni yozing K₂S ; ZnSO₃ ; FeCl₂
    
46. 
    Quyidagi eritmalarning qaysi birida metil-oranj qizaradi? MgCl₂ ; K₂S ; NaNO₃.
    
47. 
    Quyidagi eritmalarning qaysi birida lakmus pushti rangga o`tadi? KCl; MgS ; ZnSO₄.
    
48. 
    Quyidagi tuzlarning qaysi biri to`liq gidrolizga uchraydi? Molekular va ionli teglamalarni yozing Na₂SO₄ ; Fe(NO₂)₂ ; CaSO₄