3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

ҳуқуқ нормалари битта тизим(пирамида), деб қаралиб, унинг энг юқорисида қонун чиқарувчи томонидан қабул қилинган “асосий (суверен) норма жойлашган” (Г.Кельзен);

Кельзен фикрига кўра, ҳуқуқ номуаянлик эмас, мажбурлаш доирасида мавжуддир. Шунинг учун у мажбурийлик нормаларидан ташқарида мантиққа эга бўлмайди;

нормалар пирамидаси асосида судлар қарори, шартномалар, маъмурият буйруқлариётади ва улар ҳам ҳуқуқ тушунчасига киритилади ҳамда асосий норма (конституция)га мос бўлишлари керак.

Ҳуқуқнинг психологик мактаби. Унинг асосчилари Л.И.Петражицский, А.Росс, И.Рейснер ва бошқалар ҳисобланади. Ушбу мактаб таълимотига кўра жамиятнинг, шу жумладан ахлоқ, ҳуқуқ, давлатнинг ривожланишида кишиларнинг руҳияти асосий омил бўлиб хизмат қилади. Ҳуқуқ тушунчаси ва моҳияти қонун чиқарувчининг эмас, балки кишиларнинг ҳуқуқий ҳис-ҳаяжонлари, яъни психологик ҳолатларига боғлиқ, деб ҳисобланади. Кишиларнинг барча ҳуқуқий кечинмалари икки хилда бўлади: 1) позитив (давлатдан берилган) ва интуитив (шахсий, алоҳида). Интуитив ҳуқуқ “ҳаққоний” ҳуқуқ бўлиб, кишилар хулқ-атворинингҳақиқий тартибга солувчиси, деб қаралган.
Материалистик (синфий) ҳуқуқ назарияси (К.Маркс, Ф.Энгельс, В.Ленин XIX-XX аср). Ушбу назария марксизм-ленинизм асосчилари ва уларнинг издошлари асарларида ўз ифодасини топган. Материалистик назария асосида қуйидаги ғоялар ётади:
1) ҳуқуқ - иқтисодий хукмрон синфнинг қонун даражасига кўтарилган иродаси;
2) ҳуқуқ синфий ҳодисадир. Ҳуқуқда ифодаланган синфий ирода пиривордида ишлаб чиқариш муносабатларининг характери билан белгиланади;
3) ишлаб чиқариш муносабатларининг хўжайинлари, яъни мулкдорлар давлат ҳокимиятига эга бўладилар.


9.3. Ҳуқуқ функциялари ва тамойиллари ...

Ҳуқуқ ижтимоий институт сифатида давлат механизми, ахлоқ ва бошқа ижтимоий тартибга солувчилар билан бир қаторда амалда бўлади. Унинг аҳамияти, жамиятдаги роли ижтимоий муносабатларга таъсир қилиш жараёнларида намоён бўладиган функциялари билан белгиланади.