3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

Оила ҳуқуқи ҳуқуқ тармоғи сифатида мазмунан фуқаролик ҳуқуқига яқин туради. Ушбу ҳуқуқ тармоғи оила-никоҳ муноса- батлари соҳасидаги мулкий ва шахсий-номулкий муносабатларни тартибга солади. Унинг нормалари никоҳ тузиш ҳамда уни бекор қилиш, эр-хотинлар, ота-оналар ва болалар ўртасидаги, шунинг- дек фарзандликка олиш, васийлик ва хомийликка оид муносабат- ларни, оила аъзоларининг мулкий аҳволига, уларнинг ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятларига доир масалаларни тартибга солади. Ўзбе- кистон Республикасининг Оила кодекси оила ҳуқуқининг асосий норматив ҳужжати ҳисобланади. Бу ҳуқуқ тармоғининг тартибга солиш усули тарафларнинг тенглигига асосланади ва диспозитив хусусиятга эга бўлади.
Жиноят ҳуқуқи ёрдамида давлат томонидан қандай ижти- моий хавфли хатти-ҳаракатнинг жиноят деб ҳисобланиши ва унинг учун қандай жазо тайинланиши белгиланади. Жиноят ҳу- қуқи жиноят содир этган шахсларга нисбатан мутассади давлат органининг ваколатларини, жиноятчиларни жиноий жавобгар- ликка тортиш асослари ва шартларини, уларга нисбатан давлат- нинг қоралов сиёсати принципларини, аниқ жиноятлар таркиби ва уларга белгиланадиган жазолар тизими ҳамда турларини, айб- нинг шаклларини, турларини ўз нормаларидамустаҳкамлайди.
Жиноят ҳуқуқининг бош норматив ҳужжати – Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодексидир. Бу ҳуқуқ тармоғининг ижтимоий муносабатларга таъсир ўтказиш усули жамият учун хавфли муносабатларни қатъий ман этиш, давлат мажбурловини амалга оширишдан иборатдир.
Жиноят-ижроия ҳуқуқи – маҳкумларнинг ҳуқуқий ҳолати, жазолар ва бошқа жиноий - ҳуқуқий таъсир чораларини ижро этувчи муассасалар ва органлар тизими, уларнинг фаолиятини текшириш ва назорат этиш, жазо турларини ижро этиш тартибига доир нормаларни ўз ичига олади.
Мазкур ҳуқуқ тармоғининг усули – тарбиялаш ва рағбатлан- тириш жараёнларини ҳокимият ва бўйсуниш усули билан кўшиб олиб боришга асосланган. Асосий ҳуқуқ нормалари Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-ижроия кодексида жамланган.
Жиноят-процессуал ҳуқуқи – процессуал ҳуқуқ тармоқ- ларидан бири бўлиб, у жиноят ишларини қўзғатиш, уларни судда кўриш бўйича суд, прокуратура ва суриштирув ҳамда дастлабки тергов органларининг фаолиятини, шаклларини тартибга солувчи нормаларни ўз ичига олади. Жиноят - процессуал ҳуқуқи жиноят жараёнининг иштирокчилари бўлмиш гумон қилинувчи, айбла- нувчи, судланувчи, гувоҳ, жабрланувчи, эксперт, айблов ва ҳимоя томони вакилларининг процессуал ҳуқуқ ҳамда мажбуриятла- рини, уларнинг ҳуқуқий ҳолатини белгилайди. Ҳуқуқ тармоғи- нинг бош норматив ҳужжати – Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексидир. Бу ҳуқуқ тармоғи ижтимоий муносабатларни тартибга солишда ҳам императив, ҳам тарафлар тенглигига асосланган усуллардан фойдаланади.