3-Ma’ruza Ma’ruzachilar: k f. n., ass. Nurboev X. I

4π

• 5π

• 6π

• Olti a’zoli tutash siklik sistemada har xil π-elektronlarning taqsimlanishi (delokallanishi) quyidagicha:
• 5π 6π 7π
• Etti a’zoli tutash siklik sistemada har xil π-elektronlarning taqsimlanishi: (delokallanishi)
• 6π 7π 8π

• Bеnzоl hаlqаlаrining o’zаrо ikkitа umumiy uglеrоd аtоmlаri оrqаli tutаshishi nаtijаsidа hоsil bulаdigаn ko’p hаlqаli аrеnlаr ham Хyukkеl qоidаsigа bo’ysunsаdа, bеnzоlgа qаrаgаndа аrоmаtiklik хususiyatlаri pаstrоq bo’lib, to’yinmаgаnlik хususiyatining ustunligi sеzilаdi. Bundаy sistеmаlаrgа nаftаlin, аntrаtsеn, fеnаntrеn vа bоshqаlаr misоl bulаdi:
• Modda aromatiklik qoidasiga javob berishi uchun quyidagilarga ega bo’lishi kerak.
• 1.Molekulada -elektron buluti bir xil taqsimlangan.
• 2. (4n+2)  yaxlit elektronlarga ega siklik tuzilishli birikmalar (yassi to’g’ri burchakli olti burchak) n =0,1, 2, 3, -elektronlar soni 6, 10, 14 va boshqalar bo’lishi mumkin (n halqa soni).

• 3.To’yinmagan siklik tuzilishli, fazoda tekislikda joylashgan.
• n=1. (41+2)π=6 5e-(C)+1e-(N)=6
• 4e-(C)+2e-(N)=6π 4e-(C)+2e-(O)=6π
• 4e-(C)+2e-(S)=6π n=2. (42+2)=10
• n=3. (43+2)=14

• Gomologik qatori va izomeriyasi. Benzol halqasidagi vodorod atomini uglerod radikaliga almashgan benzol gomologlari hosil bo’ladi.

• Agar yon zanjirda ikkita va undan ortiq uglerod atomlari almashingan bo’lsa u albatta izomerlarga ega bo’ladi.
• Arillar. Ayrim vakillari uchun trivial nomlanish saqlanib qolgan.

•