3 маъруза Қаршиликлар. Ярим ўтказгичли диодлар. Стабилитрон

3 маъруза
Қаршиликлар. Ярим ўтказгичли диодлар. Стабилитрон.


Мавзу режаси:
1.Қаршиликларни параллел ва кетма – кетма улангандаги умумий қаршиликнинг катталиги.
2.Ярим ўтказгичли диодларнинг уланиш схемаси.
3.Стабилитронинг уланиш схемаси
Таянч сўзлар: Қаршиликлар, ярим ўтказгичли диодлар, стабилитронлар, тескари кучланиш, параллел улаш, кетма – кетма улаш, керамикали трубка, эмал қатлам, латун киргазгич.


Қаршиликлар.

Радиоқурилмаларида жуда кўп ишлатиладиган бу элемент занжирдаги токни чеклаш учун, схеманинг керак бўлган қисмида кучланишн пасайтириш учун, пульсланувчи токни ташкил этувчиларидан ажратиш учун, карнай овозини пасайтириш учун ва бошқа вазифаларни бажаришда ишлатилади. Жуда кичик токларда никел, нихром элементларидан тайёрланган сим ишлатилади. Бу қаршиликларни симли қаршиликлар дейилади. Метал ва углерод қотишмаларидан тайёрланган симларни изоляциялаб катта қаршиликка эга бўлган типлари тайёрланади. Қаршиликнинг шартли белгиси 9 – расмда ва қаршиликнинг тузилиши 10 – расмда келтирилган.

R

9 расм. Қаршиликнинг шартли белгиси.

латун киргазгич керамикали трубка сим
эмал қоплама иссиқликни ўтказувчи қатлам

10 расм. Қаршиликнинг тузилиши

Симли ёки симсиз қаршиликлар доимий катталикдаги ёки ўзгарувчан қаршиликларга эга. Саноатда бир неча Ом ли қаршиликдан бошлаб то бир неча ўн мегаомли қаршиликлар ишлаб чиқарилади. Металл, лак ва иссқликка бардошли материал (теплостойкий)дан айёрланган қаршиликлар (МЛТ)нинг 2 Вт дан бошлаб то 0.125Вт гача бўлган қаршиликлар мавжуд. Ҳозирги замон технологиясида бундан хам кичик Вт ли ва кичик ҳажмли қаршиликлар саноатда ишлаб чиқилмоқда қаршиликлар схемаа параллел ва кетма – кет улаб керакли қаршиликни ҳосил қилиши 11,12 расмда келтирилган.

R₁ R₂

R_умумий

11 расм. Кетма – кет уланган қаршилик схемаси

R₁

R₂
R_умумий

12 расм. Параллел уланган қаршилик схемаси

Ярим ўтказгич диодлар

Ярим ўтказгичли диод элеектр токини бир томонга ўтказиш (вентил) хусусиятга эга. Шунинг учун ўзгарувчан токни ўзгармас токка ўзгартиришда, тўғирлагичларда ишлатилади. 13, 14 расмда ярим ўтказгич диоднинг шартли белгиси ва уланиш схемаси келтирилган.

I_тўғри

U_{тескари}

Е_м
13 – расм 14 – расм
Диодларнинг асосий параметри ўзгармас тўғри ток I_тўғ ва максимал ўзгармас кучланиш U_тес


Стабилитрон

Стабилитрон кремнийли диод бўлиб, ўзгармас кучланишни стабиллаш учун ишлатилади, яъни радиоэлектрон қурилмалардаги ўзгармас кучланишни стабиллаш учун ишлатилади, яъни радиоэлектрон қурилмалардаги ўзгармас манба кучланишини бир хил катталикда таъминлаб туради. 15, 16 расмларда стабилитроннинг шартли белгиси ва уланиш схемаси келтирилган.

15 – расм. Стабилитроннинг шартли белгиси

R_бал

Е_м U_ст R_юкл

16 – расм. Стабилитроннинг уланиш схемаси