|
O’quvchilar o’nlik konsentrida arifmetik amallarni o’rganish
O’quvchilar o’nlik konsentrida arifmetik amallarni o’rganishda 5 ichida ―=‖, ―+‖, ―-‖ ishoralaridan foydalanib, natijalarni yozish, 10 ichida ―=‖, ―+‖, ―-‖ ishoralaridan foydalanib, natijalarni yozish, nol ishtirokida qo’shish va ayirish, qo’shish va ayirish amallarini bajarish usullari, qo’shish amalining hadlari, ayirish amalining hadlari, qo’shish va ayirish amallarining ma‘nosi, qo’shish va ayirish amallari orasidagi munosabat, qo’shishning o’rin almashtirish xossasi bilan tanishadilar.
Ushbu mavzu ustida ishlashda o’qituvchi multimediya vositalari yordamida tushuntirish asosida o’quvchilarning nafaqat hisoblash ko’nikmalarini balki, fazoviy tasavvurlarini, atrof-borliqdagi barcha predmetlar ishtirokida amallar bajara olish va hayotda qo’llay olish ko’nikmalarini shakllantirish mumkin.
Ikkinchi likopchadagi olmalarni nechta. Ikkinchi likopchadagi olmalarni sanab chiqoolmaydi. Natijada bu ishni arifmetik amallar yordamida bajaradi.
Yuzlik konsentrida arifmetik amallarni o’rgatishda axborot texnologiyalaridan foydalanish.
Yuzlik konsentrida arifmetik amallarni o’rgishda o’quvchilar sonlarni o’nlikdan o’tib qo’shish, sonlarni o’nlikdan o’tib ayirish, qo’shish va ayirish jadvallaridan foydalanish, sonlarni qo’shish va ayirish amallari yordamida taqqoslash, sonni bir necha birlikka oshirish va kamaytirish, q o’shish va ayirish amallarining ma‘nosiga oid matnli masalalar bilan tanishadilar. 100 ichidagi sonlar ustidagi arifmetik amallarni o’rganish jarayonida o’quvchilar qo’shish jadvali va ko’paytirish jadvalini yod oladilar.
Yuz ichida arifmetik amallar bajarish
Yuz ichida arifmetik amallar bajarishda o’quvchilar tafakkuri va tassavurining rivojlanganligini talab qiladi. Predmetlarni sanash yordamida ular ustida amallar bajarish noqulaylikga olib keladi. Bunda amallar yordamida misollar еchishda ular tasavvurlariga tayanadilar. Buning uchun axborot texnologiyalari yordamida k o’p elementli to’plamlarni o’quvchilarga namoyish qilish asosida amallar bajarishga o’rgatish mumkin.
Ma‘lumki ko’paytirishga doir misollarni еchishga o’rgatish qo’shish bilanеchish, ko’paytuvchilarni o’rin almashtirish usuli yordamida еchish, bir xil qo’shiluvchilarni gruppalash (guruhlash) usuli yordamida еchishga o’rgatiladi.Ko’paytirishni qo’shish yordamida еchishga o’rgatish jadvaldan tashqari ko’paytirish va bo’lishga o’rgatishda tasvirlar yoki predmetlar asosida tushuntirish murakkab. Shuning uchun ularni tushuntirishni multimediyalar asosida namoyish qilish o’quvchilarda umumiy tushuncharning hosil bo’lishiga yordam beradi.
Masalan, ―17 ∙ 3‖ ko’rinishdagi misollarni еchishga o’rgatishda 17 + 17 + 17 = 51 kabi tushuntirishda axborot texnologiyalari asosida tasviriy namoyish qilish mumkin. Chunki axborot texnologiyalari asosida tasvirlar sonini istalgancha ko’paytirish imkoniyati mavjud.
Boshlang’ich sinflarda sonni 1 va 10 ga ko’paytirish hamda bo’lish, nolni va nolga ko’paytirish, nolni bo’lish doir bilimlarni o’zlashtirishda ular uchun umumiy usullar qaralib, jadvaldan olib tashlanadi. Shuning uchun sonni 1 va 10 ga ko’paytirish hamda bo’lish, nolni va nolga ko’paytirish, nolni bo’lish doir bilimlarni o’zlashtirishBirinchi bosqichda o’quvchilar 1 va 10 sonlari bilan ko’paytirish va bo’lish hollarini o’zlashtiradilar (1 ∙ 3=3, 3 ∙ 1=3, 3 : 3=1, 3 : 1=3, 10 ∙ 3 = 30, 30 : 3=10, 30 : 10=3). Avval birni o’zidan katta songa ko’paytirish xoli olinadi (1 ∙ 2, 1 ∙ 4, 1 ∙ 6 va hakazo). Bu xolda natija qo’shish bilan topiladi (1 ∙ 2 = 1 + 1=2). Keyin o’quvchilarga еchilgan misollarga diqqat bilan qarash va ularda umumiy narsani sezishga xarakat qilish taklif etiladi. Bu ishning borishi jarayonida o’quvchilar o’qituvchi rahbarligada xulosalar chiqaradilar, agar ko’payuvchi 1 ga teng bo’lsa, u holda ko’paytma ko’paytiruvchiga teng bo’ladi. Shunga o’xshash misollar shu xulosa asosida hal qilinadi. Keyin o’quvchilar 1 ga ko’paytirish qoidasi bilan
tanishadilar. Agar ko’paytiruvchi 1 ga teng bo’lsa, u holda ko’paytma ko’payuvchiga teng bo’ladi. Masalan: 4 ∙ 1=4, 12 ∙ 1 = 12, a ∙ 1=a. Bu еrda ko’paytirishni qo’shish bilan almashtirish usulidan foydalanib bo’lmaydi. Shuning uchun bolalarga qoidani ma‘lum qilish va bundan keyin xisoblashlarda foydalanish kerak.Bo’linuvchiga teng bo’lgan songa bo’lish (3 : 3=1) bo’lishning aniq ma‘nosi asosida ochib beriladi; 3 ta qalamni 3 qutichaga baravardan bo’lib qo’ying; u holda har bir qutichada bittadan qalam bo’ladi.Birga bo’lish ko’paytirish va bo’lish orasidagi o’zaro bog’lanish asosida kiritiladi: 1 ∙ 4=4 ekanini bilgan holda 4 : 1 =4 ekanini topamiz.10 ni ko’paytirishda (10 ∙ 2 = 20) o’quvchilar hisoblash usulidan foydalanishadi; 10 ni 2 ga ko’paytirish uchun 1 o’nlikni 2 ga ko’paytirish mumkin; natijada 2 o’nl. yoki 20 hosil bo’ladi, 10 ga ko’paytirganda (2 ∙ 10=20) bolalar ko’paytirishning o’rin almashtirish xossasidan foydalanishadi. Bo’lishda (20 : 2=10 va 20 : 10=2) ko’paytirish va bo’lish orasidagi o’zaro bog’lanishni bilishdan foydalaniladi.Shundan so’ng ko’paytirish va bo’lishning maxsus hollari qarab chiqiladi: bu nolni nolga teng bo’lmagan songa ko’paytirish, nolga ko’paytirish, nolni bo’lishdir (0 ∙ 4, 4 ∙ 0, 0 : 4). Ko’rinib turibdiki bu bilimlarni o’zlashtirib olish o’quvchilar tasavvurlarining shakllanganligiga bevosita bo’g’liq. Shuning uchun tushuntirishda tasviriy vositalardan foydalanish muhim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
