3-maliy mashg`ulot: Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari

3-topshiriq. Matnni o‘qing

Bakalavriat bosqichi uchun mo‘ljallangan R. Yunusovning «O‘zbek tili praktikumi 1- qism. Toshkent 2006 yil» kitobida shunday mulohazalar bor:

Talabalar buni bilishi kerak:

Mustaqil so‘z turkumlarida so‘z yasalishi

Bir turkumdan boshqa turkumga oid so‘z yasash hodisasi tilda leksikaning boyish manbalaridan biri hisoblanadi.

So‘z yasalish hodisasi turkumlariga ko‘ra tahlil qilinganda, uning turlicha ko‘rinishlarini aniqlash mumkin. Ularni quyidagicha guruhlarga ajratsa bo‘ladi:

- tilda ma’lum turkumga oid so‘zdan affiksasiya hamda kompazisiya usullari yordamida boshqa turkumga oid yangi so‘z yasaladi;

– tilda ma’lum turkumga oid so‘zdan affiksasiya hamda kompazisiya ususllari yordamida shu turkumning o‘ziga oid yangi so‘z yasaladi;

– tilda ma’lum turkumga oid so‘zlar boshqa turkumdagi so‘zlardan hamda shu turkumning o‘ziga oid so‘zlardan yasalmaydi;

– yangi so‘z boshqa turkumga oid so‘zlardan hamda shu turkumning o‘ziga oid so‘zlardan yasalmaydi, balki u to‘g‘ri ma’noli turg‘un birikmalar asosida yasaladi.

– tilda ma’lum turkumdagi so‘zlardan boshqa turkumga oid so‘zlarning yasalishi ko‘p uchrayidi. Bunda ot, sifat, son, olmosh, fe’l, ravish, taqlid va undov so‘zlardan yangi so‘zlar yasaladi. Lekin yangi so‘z yasalishi faqat ot, sifat, fe’l, ravish turkumlariga xosdir. Shu jihatdan qaralganda, son, olmosh, taqlid so‘zlar yasalmaydi.

– tilda ot, sifat, fe’l, ravish yasalishining turli shakllari mavjud: