|
-жадвал
Кредитга лаёқатликни баҳолашдаги халқаро молеллар ва уларнинг таснифи
Белгилар
|
Нимани англатиши
|
Тавсифи
|
“6 C” усули
|
C
|
Сharacter
|
Репутация, мижознинг характери
|
C
|
Capacity
|
Имкониятлар
|
C
|
Cash
|
Нақдлик
|
C
|
Collateral
|
Кафолатлик
|
C
|
Conditions
|
Шартлар
|
C
|
Control
|
Назорат
|
“CАМПАRI” усули
|
C
|
Сharacter
|
Репутация, мижознинг характери
|
A
|
Ability
|
Кредитни қайтаришга қобиллиги
|
M
|
Margin
|
Маржа, даромадлилиги
|
P
|
Purpose
|
Кредитларнинг мақсадли йўналишлари
|
А
|
Amount
|
Кредит миқдори
|
R
|
Repayment
|
Кредитни қайтариш шартлари
|
I
|
Insurance
|
Таъминланганлиги, кредитни қайтмаслик риски
|
“РАRTS” усули
|
P
|
Purpose
|
Кредитнинг мақсадлиги
|
A
|
Amount
|
Қарз миқдори
|
R
|
Repayment
|
Кредитни қайтариш шартлари
|
T
|
Term
|
Кредит бериш муддати
|
S
|
Security
|
Кредитни тўлашни кақолатлаш
|
Ушбу моделлар кўп параметрларни ўз ичига олганлиги сабабли корхоналарнинг кредитга лаёқатлилигини баҳолашда энг тўғри қарор қабул қилиш имконини беради.
Корхонанинг ишончлигини баҳолаш
Қуйида тавсия этилаётган услубиёт корхоналар ишончлигини баҳолашнинг, таҳлил этишнинг мавжуд назарий манбаларига таянган ҳолда тузиб чиқилди ва ундан барча тижорат банклари ўз кредит сиёсатини йўлга қўйишда, фаолиятини мақсадли бошқаришида фойдаланишлари мумкин.
Ушбу методика амалдаги қонунчилик нормаларига, тартибларга ва энг муҳими таҳлил учун зарур бўлган ахборотлар базасини шакллантиришнинг умум белгиланган талабларига тула мос тушади.
Бунда асосий жихатлар корхоанинг яқин йиллар оралиғида бонкротли бўлмаслик, молиявий кризислар қийинчиликлар, депсинишлар ва синишлар ҳолатига тушмаслиги, мажбуриятларни қоплаш юзасидан ишончли манбаларга эга ва эга эмаслигини баҳолашга қаратилади.
Баҳолашнинг уммуий қоидаларига қуйидагиларни киритиш мумкин: биринчи навбатда корхоанинг эълон чилинадиган ва чоп этиладиган молиявий ҳисобот маълумотлари асосида унинг кенг қамровли молиявий ахволини, унинг кутилишларини баҳолаш лозим. Айниқса акционерлик жамияти, ёки мулки фонд биржасида сотиладиган компанияларнинг қимматли қағозлари, акцияларининг айланишига, бозордаги ҳолатига муҳим аҳамият қаратиш зарур.
Корхона ишончлигини баҳолашда энг муҳим хулосалар шунингдек молиявий ҳисоботлар маълумотлари асосида наиқланадиган коэффицентлар натижаларига қараб чиқарилади.
Экспрес таҳлил асосида корхонанинг фаолият самарадорлиги, молиявий соғломлиги, ишончлилик даржаси битта акцияга тўғри келадиган фойда нормасининг ўзгариши; акция баҳосининг ўзгариши; дивиденд суммаларининг ўзгаришига қараб корхонанинг ишончлилик даражасини дастлабки хулосаларни бериш мумкин.
Ўз навбатида компанияларнинг, акционерлик жамиятларининг дивиденд ставкаларини доимий ўрганиш нафақат ушбу корхоналарнинг кредит муносбатларини тартибга солиш балки банк фоиз ставкаларига ўзгаришлар киритиш, кредит шартларини белгилаш молиявий бошқарув стратегияларини белгилашда ҳам муҳим масала ҳисобланади.
Таҳлилда муҳим аҳамият корхоналар акцияларига эълон қилинган дивидендлар ва банк депозитлари фоизи орасидаги нисбат, алоқадорлигига қаратилади.
Халқаро амалиётда улар орасидаги нисбат бўйича қуйидаги қатегориялар таркибланади.
Акциялар бўйича дивиденд қайтими депозит фоизидан 20 фоиз ошганда- компаниянинг инвестицион жозибадорлиги энг юқори деб баҳоланади.
Акциялар бўйича дивиденд қайтими депозит фоизидан 20 фоиздан кам бўлган ҳолларда- компаниянинг инвестицион жозибадорлиги нисбатан паст деб баҳоланади.
Акциялар бўйича дивиденд қайтими депозит фоизидан етмаган ҳолларда ҳолларда- компаниянинг инвестицион жозибадорлиги йўқ деб баҳоланади
Акциялар бўйича дивиденд қайтими депозит фоизидан кам бўлган ва улар орасидаги интервал 20 фоиздан ортадиган бўлса- компания фаолият самарадорлиги пас деб баҳоланади ва инвестиция жалб чилиш имкониятига эга бўлмайди (бунда узоқ муддатли инвестициялар мустасно деб қаралиши мумкин);
Акциялар бўйича диведендлар тўланмаса ёки тўлаш имкониятлари бўлмаса бундай корхоналар кризис, банкротлик ҳолатида деб деб қаралади.
Корхоналар ишончлигини баҳолашда уларнинг молиявий ҳолати, самарадорлигининг рейтинг баҳосига ҳам муҳим ахамият қаратилади. Рейтинг баҳолаш амалиёти юқоридаги кўрсаткичлар тизимини категориялар бўйича ранжирлашни талаб этади.
Худдишу таркибилаш ва ранжирлаш молиявий коэффицентлар бўйича ҳам амалга оширилади.
Молиявий коэффицентлар бўйича қуйидаги категорияларни тарикблаш мумкин:
К1-категорияга барча молиявий коэффицентлар (ликвидлик, капитал таркиби, рентабеллик ва айланувчанлик) даражаси ўртача тармоқ кўрсаткичдан юқори бўлган корхоналар-ишончли, молиявий барқарор, инвестицион жозибадор, тўловга қобил, сифат менежментига эга корхоналар киритилади.
К2-категорияга ликвидлик ва хусусий капитал таркиби бўйича молиявий коэффицентлари ўртача тармоқ кўрсаткичларидан ортадиган бироқ, рентабеллик ва айланувчанлик кўрсаткичлари ўртача тармоқ кўрсаткичларидан паст бўлган корхорхоналар киритилади.Бундай корхоналарни тўловга қобил, молиявий барқарор дейиш мумкин лекин инвестицион жозибадорлиги, самарадорликнинг сифати менежменти паст деб қабул қилинади.
К3-категорияга ликвидлигкнинг барча кўрсаткичлари бўйича юқори лекин қолган молиявий кўрсаткичлар бўйича ахволи ўртача тармоқ кўрсаткияларидан паст бўлган корхоналар киритилади. Бундай корхоналар қисқа муддатли тўловга қобил, лекин молиявий нобарқорликга эга, инвестицион жозибадорлиги ва самрадорликнинг сифат менежменти жуда паст корхоналар сифатида таркибланади.
К4-категорияга жорий тўлов лаёқатига эга лекин оралик ва тезкор тўлов лаёқатига эга бўлмаган, колган молиявий коэффицентлар гуруҳи бўйича ўртача тармоқ кўрсаткичларидан жуда паст бўлган кўрсаткичларга эга бўлган корхоналар киритилади. Бундай корхоналар бонкротлик нинг бошланғич босқичидаги корхоналар сифатида қаралади.
К5-категория –корхонанинг жорий тўлов лаёқати 2 дан кичик ёки тенг бўлган, қолган барча молиявий кўрсаткичлар бўйича натижалари қониқарсиз бўлган корхоналар киритилади. Бундай корхоналар бонкрот, кризис холатидаги корхоналар деб эътироф этилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
