3 fan dasturi ishchi o‘quv dasturi

2
 
- sekin tiklanish davri, 
3
 
- superkompensastiya davri. 
Dastlabki ikki davr uchun charchatadigan ish natijasida susaygan ish qobiliyatini 
tiklash davri mos keladi, uchinchi davr - asta-sekin me’yordagi (ishchi) darajasiga 
qaytuvchi yuqori daraja-dagi ish qobiliyati. 
Tiklanish jarayonining xususiyati shundaki, tiklanish tezligi va davomiyligi ishning 
quvvati bilan to’g`ridan-to’g`ri bog`liqdir, ya’ni ish quvvati qanchalik yuqori bo’lsa ish 
vaqtida shunchalik ko’p o’zgarishlar ro’y beradi va tiklanish tezligi shunchalik yuqori 
bo’ladi. Shunday qilib, mashqning davomiyligi qanchalik qisqa bo’lsa, tiklanish davri 
shunchalik qisqa bo’ladi. Maksimal anaerob quvvati ishidan keyin ko’pgina vazifalarni 
tiklanish davomiyligi bir necha minut, marafon yugurishdan keyin esa bir necha kun 
tiklaniladi. 
Mashqlar orasida dam olish vaqtini kamaytirib yoki ko’pay-tirib yuklamaning 
kumulyativ samarasini ko’paytirish yoki kamaytirish mumkin. 
Dam olishning (mashg`ulotlar orasidagi dam olish) tiklanish davri orasi barcha 
holatlarda orqasidan superkompensastiya davri vujudga keladigan redukstiya (teskari) 
davri boshlanmasdan tugashi lozim. 
Tiklanish davri davomiyligi quyidagilarga bog`liq: 
-
yuklamaning kattaligi; 
-
yuklamaning yo’nalishi; 
-
sportchi malakasi; 
-
tiklanishga bo’lgan shaxsiy xususiyatlar. 
Maxsus sharoitlarda, masalan, o’quv mashq yig`inlarida kuniga ikki marta 
mashg`ulot o’tkazishning maqsadga muvofiqligi katta hajmdagi mashq ishlarini bajarish 
bilan bog`liq zamonaviy sport tabiatidan kelib chiqadi. 
Engillatish yuklamalaridan (2-3 mashg`ulotga bo’lish natija-sida) keyin tiklanish 
jarayonlari asosan 6-8 soatdan keyin yakun-lanadi. Bunda energiya zahiralarining 85-
90% tiklanadi. Yuk taqsimoti jigar va mushaklarda glikogenning jadal yig`ilishi bilan 
o’tkaziladi. 

---

13
3 
Tiklanish jarayonini tezlatish maqsadida tiklanishning turli shakllari shuningdek faol 
dam olish ham qo’llaniladi. Bu holatda bir xildagi mushak faoliyatini boshqasi bilan 
almashti-riladi. Faol va passiv dam olishni birikuvi ham mashqlar, ham mashg`ulotlar 
orasida rang - baranglashtirish sifatida qo’llani-ladi. Musobaqa jarayonida startlar 
orasidagi vaqt cho’zilib ketgan paytda ayrim sportchilar autogen mashg`uloti va qisqa 
muddatli uyqudan foydalanib to’laligicha tiklanishga ulguradi.