“3 d texnologiyalar” fanidan O’quv qo’llanma

1-rasm.Qo’g’irchoqlar tarixi mul’tfilmi 
Kompyuter animatsiyasida ishlatiladigan turli usullar va algoritmlarni o’rganish 
uchun, dastlab qo’lda chizilgan animatsiyada foydalaniladigan animatsiya
tamoyillariga ularning munosabatini tushunish kerak. Lasseterning maqolasida, 
“Disneyning ba’zi haqiqiy animatorlari tominidan shakllantiriladigan animatsiya 
tamoyillari, kompyuter animatsiyasida odatiy ishlatiladigan usullar bilan bog’liq” deb 
keltiriladi. 
2-rasm. Birinchi animatsion filmga misol

---

79 
Qahramonning uch o’lchovli animatsiyasi ko’pincha tabiiy harakatlar orqali
berilgan fil’mlarni suratga olinishini eslatsada, biroq an’anaviy ikki o’lchovli 
applikatsion (qog’oz yoki mato parchalarini biror narsaga tikish yoki yopishtirib hosil 
qilingan) animatsiyaga o’xshash. Animatsiya ishonarli chiqishi uchun, uning asosiy 
tamoyillariga tegishli bo’lgan fundamental bilimlarga ega bo’lish lozim. 
3-rasm.Eramizdan avvalgi davrda animatsiya
1930 yillar o’rtalarida Disney studiyasi uchun yulduzli onlar boshlandi. Ayni shu 
vaqtlarda animatsiyada ishlatiladigan ko’pgina tamoyillar ochildi. Ushbu tamoyillarni 
o’rganish maqsadida Uolt Disney o’z xodimlarini barcha spektakl va qisqa metrajli 
komediyalarni ko’rib chiqishga chaqirdi. 
4-rasm.Dastlabki tasvirlar
 
Animatsiya turlari va tamoyillari 
 
1.
Zichlash va kengaytirish(Squash and Stretch/Сжатие и растяжение)- Disney 
studiyasining eng muhim kshfiyotlaridan biri. Uning mohiyati shundan tashkil topadiki, 
tirik tana har bir qadam qo’yishdagi(boshqa har qanday harakatidagi kabi) harakati 
vaqtida yoki zichlashadi yoki kengayadi. E’tiboringa molik tomoni shundaki, odam 

---

80 
ob’yekti o’tirgandagi shakli siqiladi, bu shakldan farqli o’laroq sakraganda yoki biror 
jismni uloqtirganda odam shakli cho’ziladi. 
2.
Tayyorlanish, yoki oldindan mo’ljalni olish(teskari harakat) - Har qanday keskin 
harakat yoki jismoniy ishni bajarishdan oldin, harakatni boshlanishiga ogohlantirish 
sifatida insonga odatda dastlabki tayyorgarlik zarur. Masalan, yuqoriga sakrashdan 
oldin tizzalar bukiladi, uzoqlikka sakrashdan oldin orqaga yuriladi. Shu sababli otish, 
surish va zarba berish uchun zarur bo’ladigan kuchni ta’minlovchi kuchli inertsion 
harakat yaratiladi. Bunday tayyorgarlik harakati har doim bir yo’nalishda sodir bo’ladi, 
shuning uchun uni teskari harakat deb atashadi. 
3.
Sahnaboplik (Сценичность (постоянный учёт того, как видит образ зритель)
 
Boshqa tamoyillarga nisbatan eng umumiy tamoyil bo’lib, teatr tarixining uzoq 
o’tmishiga borib taqaladi. Sahnabop harakat har doim sahna tomoshabinlari ko’z 
o’ngida yuz beradigan voqealarni, tashqi kuzatuvchilarni hisobga oladi. Shuning uchun 
hammasi imkon boricha aniq, tushunarli va tanib bo’ladigan darajada bo’lishiga harakat 
qilinadi. 
4.
Komponovkalardan foydalanish va to’g’ri fazoviy harakat(Использование 
компоновок и прямого фазованного движения). Komponovkalar bilan ishlashda
animator oldindan o’ylaydi, rejalashtiradi, harakatlarni belgilaydi va asosiy ishlar 
hisoblangan harakatning ancha jonli va murakkab fazalarini bajaradi. Shundan so’ng 
sahna fazada ishlatiladigan ancha oddiy oraliq tasvirlarni chizish uchun assistentga 
uzatiladi. Asosiy e’tabor aynan komponovkalarga ishlov berish va harakat vaqtini 
hisoblashga qaratiladi.