3. чориев, Ш. Шайдуллаев, Т. Аннаев


УЗБЕКИСТОН — ИЛК ЦИВИЛИЗАЦИЯ БЕШИКЛАРИДАН БИРИ



Download 0,68 Mb.
bet8/31
Sana02.03.2022
Hajmi0,68 Mb.
#477856
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   31
Bog'liq
Z Choriyev, Sh Shaydullayev, T Annayev O\'zbekiston hududida yozuvning

УЗБЕКИСТОН — ИЛК ЦИВИЛИЗАЦИЯ
БЕШИКЛАРИДАН БИРИ

Ёзув илк цивилизацияларнинг асосий белгиси ^исоб- ланади. Инглиз олими Г. Чайлд ёки ^озирги замон рус тад^и^отчиси В. Гуляев ёзувни илк ша^арларнинг ва ци­вилизацияларнинг асосий белгиларидан бири деб била- дилар6. Узбек археологи ва тарихчи олими Темур Ши­ринов эса урф-одатларга кучли буйсинувчи, огзаки ижод ривожланган, давлат бош^аруви эса кам ривожланган жамоаларда ёзувнинг булишини илк ша^арларнинг ик- кинчи даражали белгиси деб ^исоблайди7.
Бизнинг фикримизча, илк ша^арлар ва улар билан бир тарихий жараёнда вужудга келадиган дастлабки давлат- лар бошлангич ёзув усули, яъни инсон уз фикрини ифода этишисиз вужудга келиши мумкин эмас. Чунки, шакллан- ган илк давлатларнинг ^исоб-китоб, ёзишмалар ва алока ишлари булиши табиий ^ол. Фикримизча, бойликнинг ошиши соннинг, хужаликни бошк;ариш жараёнининг му- раккаблашиши эса ёзувга э^тиёж тугдирган.
Биз куриб утдикки, Месопатамиядаги энг ^адимги ша- ^ар-давлат — Шумерда мил.ав. IV минг йилликда ёзув илк бор раем, сунг михсимон белгилар куринишида пайдо булган. Мил.ав. III минг йиллик сунггида Миер иероглификаси пайдо булиши билан ягона Миер шо^лиги вужудга келган*.


6. Childe V.G. Thc urban revolution/ZTown planing Review. Vol. 21. P. 9-16; Яна кар.: Гуляев В.И. Города и государства мая (Структура и функции города в раннеклассовом обществе). М., 1979. С. 19.


7. Аскаров А.А., Ширинов Т.Ш. Ранняя городская культура на юге Средней Азии. Самарканд. 1993.
“. История древнего мира. Часть 1. М., 1983.
20


www.ziyouz.com kutubxonasi




Инсоният тарихида ^арфларга асосланган ёзувга ми- л.ав. II минг йиллик охирида финикияликлар асос солган. Шу ёзув асосида оромий, грек алфавитлари пайдо булган (19-расм). Урта Осиёда ^ам араб ёзувига ^адар юнон, оро­мий ёзуви асосида пайдо булган ^адимги баь;трия, хораз- мий, сугдий ёзувлари булганлиги археологик манбалар асосида уз исботини топмо^да.
Э.В. Ртвеладзенинг фикрига Караганда, Урта Осиё ёзув пайдо булган ^удудга кирмайди* 9. ^аки^атан ^ам, ^озир- ги кунгача булган археологик манбалар бу ^а^да ёзишга имкон бермай келди. К^адимги Хоразмда жойлашган Кат­та Ойбуйир^алъа ёдгорлигидан 1979 йилда Мирзамурод Мамбатуллаев томонидан топилган, мил.ав. VI—V аср- ларга оид хумга битилган ^ис^а оромий ёзуви энг к;адимги ёзув ^исобланади10. 1^уйк;ирилган калъа, Амударё хази- насидан ^ам оромий ёзувида битилган хатлар топилган11.
Сунгги йилларда Узбекистон ^удудида ёзувнинг пай­до булиши хусусида Сополли маданияти ёдгорликлари- дан янги маълумотлар тупланди. Сополли маданияти — сунгги бронза даврига оид, ^озирги Жанубий Узбекис­тон ва Жанубий Тожикистон ^удудларида исти^омат 1^ил- ган а^оли ^олдирган к;адимги маданият илдизларидир. Сополлитепа ва Жар^утон ёдгорликлари академик А.А. Аскаров томонидан фанга киритилган. Профессор Т.Ши- риновнинг тад^и^отларига кура, Сополли маданияти а\пи Ватанимиз ^удудида энг биринчи булиб илк ша^ар маданиятига асос солган. Америкалик археолог, Кали­форния университети профессори Ламберг- Кардовский Сополли маданиятини «Оке цивилизацияси» деб аташни


’. Караш : [Дъеладзе Э.В., Саидов А.Х., Абдуллаев Е.В. Очерки по истории цивилизации древнего Узбекистана: государственность и право. — Т., 2000.


'°. Мамбетуллаев М. Хум с городище Айбуйир-кала с древнейшей надписью в средней Азии // Вестник Каракальпакского филиала АН УзССР. 1979. №-1.


". Зеймаль Е.В. Амударинский клад. Каталог выставки. М.: «Авро­ра», 1979.


21


www.ziyouz.com kutubxonasi




таклиф этган булса, италиялик археолог, Болония уни­верситета профессори Мавруцио Тоси «Турон цивили- зацияси» деб аташни таклиф этганлар.
Чет эллик тад^икотчилар Сополли маданиятига нисба- тан «цивилизация» иборасини ишлатишганларида Жар^у- тон ёдгорлигидан ёзувнинг топилишига умид ^илган булса- лар, ажаб эмас. Худди шундай илмий янгилик юз берди. Ушбу рисолада Сизларнинг эътиборларингизга биринчи марта Сополли маданияти пиктографик ёзувлари ^авола этилаётир. Зеро, Сополли маданияти, Узбекистан ^удуди- даги энг кадимги цивилизация учоки деб эътироф этиляпти- ми, демак, Сополли маданиятининг ёзуви тугрисида ^ам мавжуд манбалар асосида фикр юритиш лозим булади12 13.

Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish